W 2016 roku po raz szósty Instytut Książki i „Rzeczpospolita” nagradzają samorządy najbardziej zaangażowane w kulturalny rozwój swojej gminy. Podczas poniedziałkowej gali nagrodzono przedstawicieli samorządów i bibliotek z pierwszej dziesiątki rankingu oraz liderów każdego z województw.
Pierwsze miejsce, już po raz trzeci z rzędu, zajęła Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Barcin. Drugie miejsce przypadło Miejskiej Bibliotece Publicznej we Włodawie, a trzecie - Miejskiej Bibliotece Publicznej w Polanicy - Zdroju.
Grażyna Szafranek, dyrektorka biblioteki w Barcinie podkreślała, że kluczem do sukcesu jest dobra współpraca z miejscowym samorządem i mieszkańcami, a także stowarzyszeniami i organizacjami, które działają na terenie gminy. "Mówimy, że nasza biblioteka jest takim miejscem magicznym, po domu i po pracy, gdzie można przyjść i dobrze spędzić czas, a przede wszystkim - wypożyczyć książki. To one są najważniejsze. Ale organizujemy też różnego rodzaju spotkania dla grup w różnym wieku, od najmłodszych, do najstarszych" - mówiła Szafranek.
Od siedmiu lat w barcińskiej bibliotece prowadzony jest projekt "Edukowanie przez czytanie" dla dzieci, ale też odbywają się spotkania z pisarzami, ciekawymi ludźmi. Ostatnio dzieci uczestniczyły w bibliotece w zajęciach z dogoterapi. Bogata jest też oferta dla dorosłych - poza klasycznymi spotkaniami z pisarzami w barcińskiej bibliotece w ostatnim czasie można było się spotkać z dietetykiem i psychologiem. Przy bibliotece działa aż siedem Dyskusyjnych Klubów Książki dla czytelników w różnym wieku i o różnych zainteresowaniach.
Biblioteka w Barcinie ma 700 m.kw., jest przestronna, nowoczesna, oferuje dostęp do komputerów i internetu. "Ale staramy się też pamiętać o tradycji. Barcin leży na Pałukach, regionie kulturowym w woj. kujawsko-pomorskim, i w bibliotece od ośmiu lat organizowane są powiatowe konkursy pałuckiej gwary, dla młodzieży i dorosłych z całego powiatu. Biblioteka promuje też haft pałucki oraz regionalną kuchnię" - dodała Szafranek.
Zdaniem Tomasza Makowskiego, dyrektora Biblioteki Narodowej, ranking pokazuje, że coraz więcej gmin zauważa biblioteki i ich rolę, zaczynają ze sobą konkurować. "Myślę, że dzisiaj wójt, który ma złą bibliotekę, powinien się wstydzić, a mieszkańcy powinni się go pytać, dlaczego ich gminna biblioteka nie została zgłoszona do tego rankingu. Dzisiaj gmina Barcin powinna się bardzo cieszyć, bo nie tylko ma świetną bibliotekę, ale także bardzo odpowiedzialnych samorządowców" - mówił Makowski.
"Dobra biblioteka to dla samorządu czysty zysk. Biblioteka to jest azyl społeczny, każdy tu może przyjść, nie musząc tłumaczyć, po co to zrobił i spędzić tam tyle czasu, ile chce - czytać książki, gazety, korzystać z internetu, albo po prostu pobyć wśród ludzi. Niech każda samotna osoba znajdzie najbliższą bibliotekę i jeszcze dziś tam pójdzie. To naprawdę jest przyjemne miejsce" - mówił dyrektor Biblioteki Narodowej.
Jego zdaniem, aby trafić na szczyt rankingu bibliotek trzeba przede wszystkim kupować dużo książkowych nowości, a także gazety. "Trzeba mieć też odpowiednią przestrzeń, czyli odnowione pomieszczenia, do których nikt się nie będzie bał wejść i będzie mu przyjemnie tam przebywać. I rzecz, której nie da się przecenić - przyjemna i kompetentna ekipa bibliotekarska, ale z tym nie mamy problemu, tak jest w niemal każdej polskiej bibliotece. (...) Bibliotekarka zawsze rozmawia w cztery oczy, nigdy nie ocenia - to zawsze będzie przewaga biblioteki nad szkołą" - mówił Makowski.
Aby przygotować ranking rozesłano ponad 2300 ankiet do wszystkich gmin wiejskich i miejsko-wiejskich oraz miast (z wykluczeniem miast na prawach powiatu). Uzyskano blisko 800 odpowiedzi.
Wśród bibliotek, które nadesłały ankiety aż 72 proc. posiada filie. Prawie 55 proc. placówek jest przystosowanych dla osób niepełnosprawnych. W ponad 66 proc. placówek znajdują się zbiory dla osób niewidzących lub słabowidzących np. książki z dużą czcionką czy mówione.
Niemal we wszystkich bibliotekach można skorzystać z internetu, a w ponad 80 proc. także z WI-FI. 77 proc. bibliotek deklaruje, że ma swoją stronę internetową. Biblioteki to nie tylko wypożyczalnie książek, ponad 50 proc. z nich działają kluby i koła czytelnicze. Prawie 45 proc. bibliotek organizuje inne koła np. teatralne, muzyczne, filmowe. Średni tygodniowy czas otwarcia biblioteki głównej wynosi 43 godziny, filie są otwarte 25 godzin w tygodniu. Biblioteki główne są otwarte godzinę dłużej a filie - 3 godziny.
Średnio na każde 1000 mieszkańców 144 jest czytelnikami biblioteki. Jedna osoba średnio wypożycza 19 książek rocznie. Średni księgozbiór biblioteki to ponad 43 tys. książek. Około 31 proc. to książki nabyte po 2005 roku. W 2015 roku średnio do jednej biblioteki trafiło prawie 1240 nowych książek. W większości bibliotek dotacje w 2015 roku pozostały na takim samym poziomie jak w 2014 roku. Średnia dotacja dla biblioteki stanowi 1,1 proc. budżetu gminny.
Pierwszy Ranking bibliotek odbył się w 2011 roku. Średnia powierzchnia biblioteki w 2011 roku wynosiła ponad 180 m.kw. (obecnie 270), a filii 56 m.kw. (obecnie 68). O godzinę wzrósł średni tygodniowy czas otwarcia biblioteki głównej. Obecnie średni księgozbiór biblioteki to ponad 43 tys. książek, w 2011 roku było to prawie 40 tys. W 2011 roku średnio do jednej biblioteki trafiło 860 nowych książek, obecnie - prawie 1240.
Biblioteka biorąca udział w rankingu może uzyskać maksymalnie 340 punktów. Oceniana jest m.in. powierzchnia biblioteki w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, zatrudnienie bibliotekarzy, wielkość księgozbioru w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, wielkość księgozbioru nabytego po 2005 roku, jako procent całego zbioru. Oceniany jest tez pozom finansowania placówki przez miejscowy samorząd a także pozyskanie przez placówkę środków pozabudżetowych. W rankingu liczy się też dostępność prasy , dostęp do komputerów i internetu, posiadanie przez placówkę strony internetowej. Dodatkowe punkty dają działające przy bibliotece kółka czytelnicze, artystyczne, literackie, a także udogodnienia dla osób niepełnosprawnych oraz dostępność książek dla osób słabowidzących i niewidomych.