Dyrektor Malty do ministra kultury: Proszę nie projektować swojej wizji teatru na Maltę

Festiwal Malta pod kuratelą Oliviera Frljića nie gwarantuje "włączenia odbiorcy w dialog” i może zniechęcić do udziału w tym wydarzeniu. Tym samym naruszono warunki umowy zawartej z MKiDN, dlatego odmówiłem finansowania tego wydarzenia - oświadczył w piątek wicepremier, minister kultury.

Dyrektor festiwalu Malta Michał Merczyński w przesłanym PAP w sobotę oświadczeniu podkreślił, że Malta „od lat, właśnie ze względu na jej wielodyscyplinarne i pluralistyczne mierzenie się ze skomplikowaniem współczesności, cieszy się zaufaniem twórców i widzów. To ludzie, którzy nie chcą zapomnieć o mocy, często wywrotowej, jaką może mieć teatr i są otwarci na dialog realnie”.

„Uznał Pan, że Festiwal pod kuratelą Oliviera Frljića nie gwarantuje włączenia odbiorcy w dialog i otwarcia go na doświadczenie sztuki, ale może raczej konfliktować znaczną część publiczności z teatrem i zniechęcić do udziału w tym wydarzeniu. Proszę nie projektować swojej wizji teatru na Maltę” – zaznaczył Merczyński.

Dyrektor Malty dodał, że „w kraju demokratycznym, jakim jest Polska – każdy ma prawo zadecydować, z jaką sztuką chce się konfrontować i wyrażać na jej temat swój własny sąd. Każdy ma także podstawy oczekiwać od przedstawiciela państwa respektowania tego prawa”.

Odnosząc się do zarzutów zawartych w oświadczeniu ministra Glińskiego, Merczyński przypomniał, że nazwiska obu kuratorów 27. edycji Malta Festival Poznań – Olivera Frljića oraz Gorana Injaca, a także szczegóły przygotowanego przez nich programu zostały zawarte we wniosku dotacyjnym złożonym przez Fundację Malta w listopadzie 2015 r., na podstawie którego w marcu 2016 r. zatwierdzono decyzję o przyznaniu dotacji dla Festiwalu w latach 2016-2018.

„Kierowane przez pana ministerstwo posiadało więc całkowitą wiedzę o roli i zakresie współpracy Malty z Oliverem Frljićem co najmniej od marca 2016 r., tzn. trzy lata po niedoszłej premierze Nie-Boskiej komedii w Starym Teatrze w Krakowie”.

„W swoim oświadczeniu przywołuje pan sformułowanie użyte we wniosku, że Malta to inkluzywne wydarzenie społeczno-artystyczne, włączające odbiorcę w dialog i działanie, otwierające go na doświadczenie sztuki. Niech wyjaśnieniem co oznacza to zdanie w aksjologii Festiwalu będzie wybór kilku z kilkudziesięciu bezpłatnych, otwartych dla wszystkich grup wiekowych, wyznaniowych i etnicznych wydarzeń Malty: projekcje filmowe; monodramy Danuty Stenki, Jana Peszka czy Mariusza Bonaszewskiego; warsztaty dla młodych dziennikarzy, animatorów i nauczycieli” – napisał Merczyński.

Wskazał, że również tegoroczny idiom „Platforma Bałkany” składa się z wydarzeń skierowanych do otwartej i wymagającej publiczności zainteresowanej m.in. "awangardowym filmem jugosłowiańskim lat. 70., sztuką konceptualną epoki późnego kapitalizmu, nowoczesnymi metodami badawczymi teorii krytycznej, teatrem i tańcem tworzonymi w krajach tego regionu czy twórczością grupy Laibach”.

Merczyński zwracając się bezpośrednio do szefa resortu kultury zaprosił go do Poznania. Jak powiedział, „doświadczenie, zwłaszcza w sztukach performatywnych, jest najlepszym źródłem wiedzy i rewizji własnych przedsądów”.

Wicepremier, minister kultury w opublikowanym w piątek na stronie MKiDN oświadczeniu wskazał powody, dla których odmówił finansowania tegorocznej edycji Malta Festival Poznań 2017. Argumentując swoją decyzję, minister Gliński zaznaczył m.in., że kurator tegorocznej edycji festiwalu Oliver Frljić "nie otwiera odbiorcy na doświadczenie sztuki, a przeciwnie: zraża dużą część społeczeństwa do instytucji teatru". W związku z tym, w opinii Glińskiego, udział reżysera w Malcie "budzi obawy o przebieg tego wydarzenia zgodny z założeniem przedstawionym we wniosku fundacji".

Gliński zaznaczył jednocześnie, że Malta jest "ważnym międzynarodowym wydarzeniem kulturalnym". Poinformował, że Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego "udzieliło Festiwalowi Malta wsparcia na podstawie wniosku złożonego w 2015 r. na 3 lata, czyli w tzw. trybie wieloletnim, często stosowanym wobec imprez cyklicznych". "We wniosku Fundacji Malta zapewniano, że jest to inkluzywne wydarzenie społeczno-artystyczne, włączające odbiorcę w dialog i działanie, otwierające go na doświadczenie sztuki. Tymczasem dokonania i wypowiedzi Olivera Frljića, kuratora tegorocznej edycji, mające miejsce już po zawarciu umowy, stoją w jaskrawej sprzeczności z takim założeniem" - napisał Gliński.

"Ponadto w mojej ocenie (...) wydarzenie, na którego realny kształt ma wpływ Oliver Frljić, zagrażać może również podstawowym zasadom współżycia społecznego, których obrona w wymiarze kulturowym jest m.in. powinnością ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Spektakl teatralny może i powinien stawiać trudne pytania, prowokować do refleksji i dialogu, jednak w żadnym wypadku nie powinien funkcjonować, jako detonator społecznego konfliktu, jak dzieła Frljića" - zaznaczył szef resortu kultury.

"W związku z powyższym, odwołując się do deklaracji sformułowanych we wniosku Fundacji Malta, uznałem, iż Festiwal pod kuratelą Oliviera Frljića nie gwarantuje włączenia odbiorcy w dialog i otwarcia go na doświadczenie sztuki, ale może raczej konfliktować znaczną część publiczności z teatrem i zniechęcić do udziału w tym wydarzeniu. Tym samym – w mojej opinii - wnioskodawca naruszył warunki umowy zawartej z MKiDN w oparciu o rzeczony wniosek. Z powyższych względów odmówiłem finansowania przez MKiDN tegorocznej edycji Malta Festival Poznań 2017" - podkreślił Gliński.

Tegoroczna edycja festiwalu rozpocznie się 16 czerwca. Wydarzenie odbywać się będzie pod hasłem "My, Naród; My, Bałkany; My, Wschód; My, Europa; My, Inni". Jednym z kuratorów festiwalu jest chorwacki reżyser Oliver Frljić. Współpracował on już dwukrotnie z polskimi aktorami - w 2013 roku w Narodowym Starym Teatrze, wówczas premiera sztuki została odwołana przez dyrektora teatru Jana Klatę, oraz z aktorami Teatru Powszechnego w Warszawie, gdzie w tym roku wystawiony został spektakl "Klątwa", który wywołał oburzenie prawicowych i kościelnych środowisk, a prokuratura wszczęła z urzędu dochodzenie w tej sprawie.

W ramach tegorocznej, 27. edycji Malta Festival Poznań, organizatorzy zaplanowali 290 wydarzeń. Udział w nich weźmie ok. 580 twórców i aktywistów z 20 krajów. Wstęp na większość zaplanowanych wydarzeń ma być wolny. Festiwal potrwa do 25 czerwca.

Poznański Międzynarodowy Festiwal Teatralny Malta powstał w 1991 r. jako platforma prezentacji sztuki eksperymentalnej, offowej; dziś jest jedną z najważniejszych imprez kulturalnych w Europie Środkowo-Wschodniej.