"Księga zachwytów": Przewodnik Springera po dobrej polskiej architekturze

"Księga zachwytów" Filipa Springera jest, jak mówi sam autor, odpowiedzią na apele, by uczyć architektury wskazując pozytywne elementy polskiej przestrzeni. Autor postanowił "poszukać dobrych przykładów - takich, którymi można się zachwycić". Efektem jego poszukiwań stał się przewodnik - "subiektywny przegląd tego, co w polskiej architekturze może i powinno urzekać, ujmować, albo chociaż skłaniać do namysłu".

Jednak, jak reporter podkreśla we wstępie, "+Księga zachwytów+ nie jest kompendium najlepszych budynków w Polsce powstałych po 1945 roku". "To po prostu katalog obiektów, z których może wypłynąć dla odbiorcy jakaś nauka (albo nauczka) - o przestrzeni, o Polsce i jej historii, o ludziach" - tłumaczy.

Springer ułożył swój przewodnik nie według funkcji pełnionych przez zamieszczone w nim budynki, a według ich lokalizacji. Zaprezentował obiekty m.in. z Pomorza Zachodniego, Podlasia, Mazur i Warmii, Mazowsza, Dolnego Śląska, Małopolski i województwa świętokrzyskiego, Lubelszczyzny oraz Podkarpacia. Są to zarówno budynki znane, jak i zupełnie zapomniane, stare i całkiem nowe, spektakularne i niepozorne.

"Są trzy bardzo silne regiony, w których nie miałem problemu z wyborem obiektów do książki. To Warszawa, Wrocław i Górny Śląsk" - podkreśla autor. Jak dodał,

"to takie miejsca, w których ilość dobrych, interesujących i pouczających realizacji była nadmierna względem potrzeb tej książki" - mówił Springer na spotkaniu autorskim w Warszawie.

"Są też takie regiony - i przykro mi z tego powodu - w których miałem problem ze znalezieniem fajnych rzeczy, które nie odstawałyby od np. warszawskich. Takimi regionami były np. ziemia lubuska, województwo warmińsko-mazurskie i Podkarpacie, chociaż Rzeszów nadrabiał" - zaznaczył.

"Jeśli spojrzeć na to, jakie budynki np. z Kalisza, Częstochowy, Mławy, Zamościa i Konina są opisane w książce, to zauważymy, że one powstały głównie w PRL-u. To daje do myślenia, bo nagle okazuje się, że dystrybucja dobrej architektury nie była równomierna, nie wszędzie powstawały dobre rzeczy. W PRL dystrybucja była chyba jednak bardziej sprawiedliwa. To pokazuje, że doceniano mniejsze miasta" - zauważył.

Część z obiektów Springer zobaczył, kiedy podróżował po Polsce, niektóre zostały mu natomiast wskazane przez innych ludzi, "użytkowników architektury". Tak było np. z osiedlem Zamoyskiego w Zamościu, po którym autora "13. pięter" oprowadzał jeden z budowniczych osiedla, prezes lokalnej Spółdzielni Mieszkaniowej.

"Korzystałem z pomocy innych w zrozumieniu pewnych kwestii. Bywało też tak, że korzystałem ze swojego wcześniejszego doświadczenia" - opowiadał reporter. Za przykład podał Wydział Rzeźby ASP w Warszawie projektu warszawskiej pracowni JEMS Architekci, zgodnego z hansenowską estetyką Formy Otwartej, o której pisał w książce "Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach".

"Jakbym nie napisał książki o Hansenach, to nie umiałbym odczytać tego budynku. Byłoby to dla mnie niedostępne. Trzeba wiedzieć, co Hansen chciał zrobić na Powiślu w ASP, żeby zrozumieć czemu Jensi, którzy bez wątpienia szanowali Hansena, zaprojektowali taki, a nie inny budynek" - zaznaczył.

W książce zamieszczono kilka przykładów budynków "brzydkich" wraz z nazwiskami ich architektów. Zdaniem Springera np. Stefanowi Kuryłowiczowi, projektantowi luksusowego warszawskiego domu handlowego Vitkac, z nawiązką udało się zrealizować pokazanie "siły, w którym architektura i jej twórca są tylko narzędziami".

"Dla mnie ten budynek jest koszmarny ze względu na komunikat, jaki ze sobą niesie, ale genialny, jeśli chodzi o realizację idei, jaka za nim stoi. Uważam, że Vitkac w 100 procentach miał działać tak, jak działa. On z nawiązką realizuje intencję inwestora, aby to było nie tylko opakowanie dla drogich sklepów. Z każdego punktu, z którego patrzy się na ten budynek, ma być widać, że on nie jest dla biednych ludzi" - podkreślił. "To jest genialne w tym sensie, w którym Pałac Kultury jest genialny. Pod tym względem te budynki są do siebie podobne. Zmienił się tylko system, który stoi za tym komunikatem" - dodał reporter.

W przewodniku zostały opisane też m.in. Przystań Wodna w Bydgoszczy, Muzeum Emigracji w Gdyni, Dworzec kolejowy i biblioteka w Rumi, dworzec kolejowy w Poznaniu, Kościół pw. Miłosierdzia Bożego w Kaliszu, Biblioteka Uniwersytetu Zielonogórskiego, drapacz chmur Cosmopolitan w Warszawie, kaplica w Tarnowie nad Wisłą, Dworzec tramwajowy w Łodzi, Dom handlowy Solpol we Wrocławiu, Osiedle Książęce w Katowicach, III liceum ogólnokształcące w Tychach, Pawilon obsługi stacji paliw "Baza" w Sierczy, dworzec autobusowy w Kielcach, Sanatorium Fortunat w Nałęczowie oraz Filharmonia Podkarpacka w Rzeszowie.

Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Agora.

Filip Springer, stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, programu "Młoda Polska" Narodowego Centrum Kultury i Fundacji Herodot im. Ryszarda Kapuścińskiego, zadebiutował w 2011 roku reportażem „Miedzianka. Historia znikania”. Dzięki książce znalazł się m.in. w finale Literackiej Nagrody Nike 2012 oraz w finale Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za reportaż literacki.

Jest także autorem książek: „Źle urodzone. Reportaże o architekturze PRL”, „Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach”, „Wanna z kolumnadą. Reportaży o polskiej przestrzeni” oraz, wydanych jesienią latem roku, "13. pięter". Jesienią ukaże sie jego książka podsumowująca projekt "Miasto Archipelag", w ramach którego Springer odwiedził wszystkie byłe miasta wojewódzkie.