Miało być wydarzenie. Nie przypominam sobie innego reżysera, który mógłby pochwalić się równie efektownym wejściem w polski teatr. Yana Ross w końcówce 2014 roku przygotowała „Koncert życzeń” Kroetza (koprodukcja TR Warszawa i Festiwalu Teatralnego Boska Komedia) – wstrząsający, pozbawiony słów monodram Danuty Stenki, ukazujący i pazur, i wyjątkową wrażliwość młodej artystki. Ross pracuje od Litwy aż po Koreę oraz Islandię i od razu stało się jasne, że również w Polsce znajdzie artystyczny dom. Na warszawskich Spotkaniach Teatrów Narodowych można było zobaczyć jej zrealizowaną w Wilnie „Naszą klasę” według dramatu Tadeusza Słobodzianka. Do dziś żałuję, że ominęło mnie to przedstawienie.
Tym bardziej czekałem na „Jezioro” w TR Warszawa. Apetyty były wielkie, bo zewsząd słyszeliśmy, że autor sztuki Michaił Durnienkow to w Rosji niekwestionowana gwiazda, „Jezioro” wystawiono po raz pierwszy w prestiżowym moskiewskim Gogol Center. Do tego Yana Ross, znakomita obsada, złożona z osobowości TR (m.in. Adam Woronowicz, Cezary Kosiński, Agnieszka Podsiadlik, Dawid Ogrodnik, Rafał Maćkowiak) wzmocnionych powracającą na scenę Agnieszką Grochowską. Tymczasem kolejny raz okazało się, że sukcesu nie da się zadekretować i trudno wierzyć niektórym zachwytom.
Pierwsze rozczarowanie dotyczy dramatu. Durnienkow, czerpiąc garściami nie tylko z autora „Wiśniowego sadu”, ale i Gorkiego („Letnicy”), przedstawia galerię postaci, które gadaniem mają zagłuszyć przeczuwany koniec świata. W „Jeziorze” jest to oczywiste od pierwszej sekundy, trudno o jakikolwiek przebłysk zaskoczenia. Kłopot w tym, że bohaterowie rosyjskiego pisarza są płascy i nieciekawi. Rozumiem, że jak u Eliota świat ma się skończyć nie hukiem, a skomleniem, ale zanim to się stanie, mijają dwie godziny jałowej gadaniny. Ludzie u Durnienkowa tkwią w miejscu, niczego się o sobie nie dowiadują, nie idą ani milimetr w przód, ni w tył. Może szło o to, by ukazać pustkę egzystencji. Nie udało się. Po „Jeziorze” Durnienkow kojarzyć mi się będzie przede wszystkim z pretensjonalnością.
Wakar: „Juliusz Cezar” w Teatrze Powszechnym jest fascynujący
Wakar: „Juliusz Cezar” w Teatrze Powszechnym jest fascynujący

Zobacz również
Yana Ross również nie znalazła sposobu na słabą sztukę. Domyślam się, że pod błahą konwersacją miało się kryć przeczucie nadciągającej katastrofy, że nad spektaklem miała zaciążyć atmosfera jak z „Melancholii” Larsa von Triera. Jeśli tak, z przyjemnością zobaczyłbym, jak Yana Ross tłumaczy ów wielki film na język sceny, bowiem dostrzegam w nim bliski artystce z Litwy temat nieuświadomionego zagrożenia, które zagląda ludziom w oczy. W „Jeziorze” nie ma po nim śladu, mimo że permanentnie nagi Dawid Ogrodnik wciela się we wszystkich intruzów, burzących pozorny spokój bohaterów. Reszta jest półprywatnym graniem świetnych aktorów TR Warszawa, co i rusz cytujących swe dawne role – a to z inscenizacji Grzegorza Jarzyny, a to ze wspaniałego „Nietoperza” Kornéla Mundruczó.
Być może ktoś odnajdzie się w kieszonkowej apokalipsie Yany Ross i Michaiła Durnienkowa, premierowa publiczność złożona z krewnych i znajomych królika śmiała się głośno, najwyraźniej wielce zadowolona. Tyle że chyba nie na takiej reakcji twórcom „Jeziora” zależało.
„Jezioro” Michaiła Durnienkowa | reżyseria: Yana Ross | TR Warszawa