Teatr Żydowski wraca w okolice placu Grzybowskiego

- Priorytetowym i ustawowym zadaniem m.st. Warszawy było zapewnienie docelowej siedziby dla tej instytucji. Braliśmy pod uwagę różne lokalizacje. We wtorek, 26 czerwca br., na zespole koordynującym podjęłam decyzję, że nowa siedziba dla jednego z naszych najważniejszych teatrów będzie w zabytkowej kamienicy przy ulicy Próżnej 14 - mówi Hanna Gronkiewicz-Waltz, prezydent stolicy i dodaje – Odczuwam ogromną satysfakcję, że teatr wróci w okolice placu Grzybowskiego, kojarzonego z historią warszawskich Żydów i kulturą żydowską, będącego swoistym symbolem jej ciągłości. Zdajemy sobie sprawę, że realizacja inwestycji z uwagi na wymogi konserwatorskie będzie wymagająca, ale jesteśmy do tego przygotowani.

Budynek przy ulicy Próżnej 14 wpisany jest do rejestru zabytków i stanowi w 100% własność m.st. Warszawy. Składa się z pięciu kondygnacji o powierzchni blisko 3000 m2. Teatr Żydowski wraca do ocalonego skrawka dawnej żydowskiej Warszawy, o której przypominają domy oznaczone numerami Próżna 7, 9, 12 i 14. Próżna 14 tętniła życiem. W skrzydle od strony pl. Grzybowskiego były żydowskie sklepy i składy z artykułami żelaznymi, od strony Próżnej znajdował się dom handlowy Meersona i Epsteina, sklepy i warsztaty funkcjonowały także w oficynach kamienicy. Na pierwszym piętrze był żydowski dom modlitwy działający do 1940 r.

- Jestem szczęśliwa, że żydowskie życie, kultura i sztuka wrócą na stałe do prawdziwego serca żydowskiej Warszawy – tutaj, na Próżną 14, gdzie przed wojną istniał barwny świat, który wypełniały głosy mieszkańców, wędrownych rzemieślników i handlarzy oraz dźwięki kataryniarzy i podwórzowych muzykantów. Na fasadach tej kamienicy prezentowaliśmy zdjęcia wystawy „I ciągle widzę ich twarze” – jestem pewna, że one również czuwały nad tym, by Teatr Żydowski zamieszkał w tym miejscu…” - mówi Gołda Tencer, dyrektor Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich - Centrum Kultury Jidysz.

Do momentu zakończenia inwestycji Teatr Żydowski będzie tak jak do tej pory realizował swoją misję artystyczną m.in. w następujących lokalizacjach: ul. Senatorska 35 (mała scena Teatru Żydowskiego), Aleje Niepodległości 141a (Scena Klubu Dowództwa Garnizonu Warszawa), Wał Miedzeszyński 384 (duża scena TR/ATM), ul. Madalińskiego 10/16 (Nowy Teatr), ul. Kazimierza Karasia 2 (Teatr Polski), ul. Marszałkowska 138 (Teatr Kwadrat), ul. Grochowska 272 (Sinfonia Varsovia), Aleja Solidarności 76B (Warszawska Opera Kameralna), ul. Twarda 6 (Synagoga), Próżna 6 (Austriackie Forum Kultury), ul. Andersa 6 (Centrum Kultury Jidysz), Pl. S. Małachowskiego 3 (Zachęta Narodowa Galeria Sztuki), ul. Śliska 5 (sala prób), ul. Kredytowa 6 (sala prób, magazyn), ul. Rosy 19 i Grodzisk Mazowiecki (Magazyny).

Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich - Centrum Kultury Jidysz

Jedyny działający współcześnie teatr żydowski w Polsce. Od 1955 r. w Warszawie, od 1970 przy pl. Grzybowskim. Ważny strażnik i jeden z głównych ambasadorów kultury żydowskiej. Teatr zwracający się ku ponad pięćsetletniej obecności Żydów w Warszawie. Fundamentem działalności teatru jest pamięć o przeszłości, ale też komentowanie współczesności. Doświadczenia historyczne i współczesna sytuacja geopolityczna sprzyja podejmowaniu przez teatr działań, służących rozszerzeniu dialogu między kulturami.

Przez cały okres swej działalności Teatr Żydowski współtworzy markę Warszawy jako metropolii z bogatą, wielokulturową ofertą kulturalną. Kultywując i upowszechniając tradycję, przyciąga do Warszawy wszystkich zainteresowanych wielowątkową kulturą żydowską i jej obecnością w Polsce, wzajemnym przenikaniem się polsko-żydowskiego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie Teatr Żydowski w sposób istotny angażuje się społecznie współtworząc wydarzenia pielęgnujące pamięć o wydarzeniach historycznych związanych ze społecznością żydowską w Polsce (Festiwal Singera, Marzec ’68).

Historia

Państwowy Teatr Żydowski powstał w 1949 roku w wyniku połączenia Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego we Wrocławiu i Teatru Żydowskiego w Łodzi. Działał w obu tych miastach i występował gościnnie w całej Polsce do 1955 roku, kiedy to z inicjatywy Idy Kamińskiej teatr przeniósł się do Warszawy. W budynku przy ulicy Królewskiej 13 (dziś nieistniejącym) teatr działał do 1970 roku. Następnie przeniósł się do budynku przy pl. Grzybowskim. W 1968 roku dyrektor i kierownik artystyczna Ida Kamińska, w wyniku wydarzeń marcowych, wyjechała z Polski. Przez rok p.o. dyrektora teatru był Juliusz Berger. Od 1969 roku do roku 2014 dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Żydowskiego był Szymon Szurmiej. Od 2015 roku dyrektorem teatru jest Gołda Tencer. Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie to jedyny Teatr Żydowski w Polsce i jeden z dwóch w Europie stałych teatrów wystawiających spektakle w języku jidysz. Od lipca 2012 roku zgodnie ze statutem Teatr prowadzi działalność Centrum Kultury Jidysz.

Repertuar

Od początku istnienia w repertuarze Teatru spotykały się i przeplatały trzy nurty repertuarowe. Pierwszy z nich to klasyka literatury i teatru jidysz, a więc sztuki takich autorów jak Abraham Goldfaden, Jakub Gordin, Szolem Alejchem, Icchok Lejb Perec, Szymon An-ski, Perec Hirszbejn czy Szalom Asz. Drugi nurt to sztuki spoza kanonu literatury jidysz, podejmujące tematykę żydowską, m.in. Arthura Millera, Izaaka Babla, czy Ilii Erenburga. Trzeci nurt to spektakle rewiowe i kabaretowe. Głównym językiem wystawianych spektakli jest polski, ale w repertuarze pojawiają się sukcesywnie nowe tytuły grane w języku jidysz z polskimi napisami. Od kilku lat sprawowania przez Gołdę Tencer stanowiska dyrektora tej instytucji, stopniowo wprowadzane są do repertuaru nowe, coraz bardziej ambitne i awangardowe przedstawienia, dotykające niejednokrotne trudnych tematów tolerancji, akceptacji, przemian społecznych czy Holokaustu. Spektakle te oparte są na prozie współczesnych pisarzy izraelskich i oryginalnych scenariuszach najzdolniejszych młodych dramaturgów polskich. Na czwarty nurt składają się takie nazwiska współczesnych reżyserów, jak Agata Duda-Gracz, Maja Kleczewska, Anna Smolar, Monika Strzępka, Paweł Passini, Wiktor Rubin, Michał Buszewicz i inni, a także twórcy zagraniczni, jak Shmuel Atzmon-Wircer z Izraela, czy Andrei Munteanu z Bukaresztu. Wystawiane są tu także spektakle dla dzieci i całych rodzin.