Gliński: Zwiększyliśmy nakłady na kulturę

"Udało nam się zwiększyć budżet na kulturę, mniej więcej o 20 proc., do ponad 4 mld zł. Na pewno te podstawowe wydatki na kulturę będą realizowane, to jest ponad 1 proc. budżetu państwa"- powiedział Gliński.

Dodał, że podczas ostatnich dwóch lat MKiDN powołało nowe instytucje: Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego, Polską Operę Królewską, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą (od 1 stycznia 2018 r. rozpoczyna formalną działalność) oraz Narodowy Instytut Urbanistyki i Architektury (od 1 stycznia 2018 r.).

Gliński mówił też o pięciu nowych, przekształconych i uratowanych instytucjach kultury. To Polskim Wydawnictwo Muzyczne, Państwowy Instytut Wydawniczy, Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku Białej, Studio Filmowe KRONIKA Polskiej Kroniki Filmowej i Studio Miniatur Filmowych w Warszawie.

Dodał, że Ministerstwo Kultury tworzy "zupełnie nową instytucję naukową – Instytut Solidarności i Męstwa". Jego zadaniem będzie honorowanie osób, które pomagały Polakom w czasie II wojny i w latach powojennych. Instytucja ta wzmocni potencjał polityki historycznej państwa.

Wśród kolejnych obszarów działań resortu wymienił decyzję o współprowadzeniu samorządowych instytucji kultury. "Wiele z nich ma problemy ze swoim funkcjonowaniem, problemy głównie bytowe, które uniemożliwiają im rozwój artystyczny, podnoszenie jakości oferty artystycznej, a także zapewnienie lepszych warunków pracy dla pracowników, artystów, obsługi techniczno-administracyjnej" - mówił.

Tu zrealizowano, jak podał, już sześć takich współprowadzeń. "To Teatr Polski w Warszawie, Filharmonia w Szczecinie, Filharmonia w Rzeszowie, dwa państwowe zespoły pieśni i tańca - +Mazowsze+ i +Śląsk+, wreszcie Centrum Paderewskiego w Kąśnej Dolnej. Cztery następne instytucje kultury są przygotowywane do współprowadzenia, to kwestia rozmów z samorządem (...) to Teatr Muzyczny w Łodzi, Filharmonia Łomżyńska, Filharmonia Łódzka, Orkiestra Kameralna Polskiego Radia +Amadeus+" - powiedział Gliński.

Następnym obszarem - jak mówił - jest rozbudowa sieci muzeów w Polsce. "To mniej więcej obejmuje 15 instytucji, które albo są budowane albo już zbudowane, przekształcane albo są w fazie projektów (...) To Muzeum Historii Polski, nasz priorytetowy projekt, bardzo trudny, bo wymagał przekształcenia projektu przeznaczonego dla innego budynku (...)5 października ogłoszony został międzynarodowy przetarg na budowę tego muzeum w Cytadeli Warszawskiej. To także budowa Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce, w tej chwili budowa jest w toku. Otwarcie muzeum gotowego to jesień 2018 r." - poinformował.

Następna inwestycja realizowana to Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, otwarcie w listopadzie 2018 r. "Budowa Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, planowane otwarcie - listopad 2018 r. Powołanie Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 r., a następnie połączenie go z Muzeum II Wojny Światowej. Otwarcie Muzeum II Wojny było w marcu br., obecnie trwa korekta wystawy stałej. Muzeum Piaśnickie utworzone w grudniu 2015 r." - wymieniał minister.

Narodowe Muzeum Techniki utworzone 9 czerwca 2017 r., ma być otwarte w styczniu 2018 r. "Tam są z kolei kłopoty z przekształceniami własnościowymi, ale doprowadziliśmy do tego, że to muzeum jest w tej chwili prowadzone przez moje ministerstwo, Ministerstwo Nauki i miasto Warszawa. Planujemy jeszcze wprowadzenie jako czwartego współprowadzącego Ministerstwa Rozwoju. W tej chwili toczą się ostatnie ustalenia z NOT jeszcze właścicielem ekspozycji, który jest instytucją bardzo zadłużoną. My te długi razem z miastem Warszawa w odpowiednich proporcjach, ministerstwo znacznie więcej, przejmujemy na siebie, by uporządkować sytuację i móc unowocześnić to muzeum w następnym kroku, co wymaga zainwestowania" - dodał.

Poinformował także o najnowszej inicjatywnie resortu kultury, czyli Muzeum Getta Warszawskiego; prace trwają od dwóch miesięcy. Instytucja powstanie - jak mówił - "na terenie dawnego szpitala dziecięcego, czynnego także w czasie getta przez pierwsze lata wojny". "Chcemy je powołać z Żydowskim Instytutem Historycznym" - powiedział.

Gliński przypomniał, że 23 czerwca br. została podpisana umowa o współprowadzeniu Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. "To muzeum jest rozwijane i mamy plany (...), także plany budowy filii Muzeum w Markowej w Nowym Yorku, niedaleko Piątej Alei. Następna inwestycja to Muzeum-Dom Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej. Umowę o współprowadzeniu muzeum podpisano w grudniu 2016 r." - powiedział.

Minister kultury podkreślił, że 21 lipca 2017 r. podpisano też list intencyjny w sprawie wydzielenia muzeum, będącego "miejscem pamięci po niemieckim obozie zagłady i obozie pracy w Treblince" z Muzeum Regionalnego w Siedlcach, aby "podnieść rangę tego muzeum". "To muzeum warszawskich Żydów, muzeum śmierci i martyrologii co najmniej 300 tys. mieszkańców Warszawy. Państwo polskie powinno współprowadzić tego rodzaju miejsce pamięci" - zaznaczył.

Gliński zauważył, że list intencyjny podpisano także w sprawie współprowadzenia Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach w grudniu 2016 r. Podobny list podpisano w sprawie utworzenia Muzeum Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej. "Chodzi przede wszystkim o upamiętnienie tysiąca ofiar z tego środowiska lokalnego wokół Auschwitz, ale także chodzi o upamiętnienie sytuacji, ludzi, którzy pomagali więźniom" - podkreślił.

Jak dodał, trwają także prace dotyczące Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej w Lublinie, czyli tzw. Muzeum Kresów. Ministerstwo do końca roku chce wykupić Pałac Lubomirskich od UMCS-u, by tam utworzyć tę instytucję. Z kolei w Białymstoku, przy współpracy miasta, przygotowywane jest Muzeum Pamięci Sybiru.

Poinformował, że w resorcie trwają prace nad projektami nowelizacji ustawy o prowadzeniu działalności kulturalnej. "Chodzi nam o poprawienie funkcjonowania instytucji kultury tu w Polsce i temu służy ta debata dwuletnia poprzez Ogólnopolską Konferencję Kultury, ale także rzecz nowa i rewolucyjna, umożliwienie utrzymywania i finansowania polskich instytucji kultury za granicą. Osoby, które pracują i które prowadzą tak zasłużone instytucje jak Biblioteka Polska w Paryżu czy Muzeum Polskie w Rapperswilu będą mogły być przez polskie państwo utrzymywane" - wyjaśnił Gliński.

Jak przypomniał, w ciągu ostatnich dwóch lat resort pracował także nad innymi zmianami legislacyjnymi m.in. dwukrotnym zwiększeniem limitu przychodów dla twórców, od którego można liczyć 50 proc. koszty uzysku, zmianą ustawy o prawie prasowym i realizacją ustawy o zachętach dla producentów audiowizualnych.

"Mam nadzieję, że ta ustawa wejdzie od pierwszego stycznia, w tej chwili jest realizowana. Ustawa o zachętach umożliwi zwroty 25 proc. kosztów kwalifikowanych przy produkcji i koprodukcji, co jest konieczne dla rozwoju polskiego rynku audiowizualnego. Jesteśmy jedynym krajem w Europie (...), który nie ma tego rodzaju zachęt, w związku z tym nie jesteśmy konkurencyjni w stosunku do innych krajów. Produkcje zagraniczne, duże produkcje filmowe, są realizowane u naszych sąsiadów, a nie u nas" - powiedział minister.

Ocenił, że to bardzo rozwinie rynek. "Ten fundusz w przyszłym roku będzie miał 100 mln zł, zobaczymy jak to się będzie rozwijało. Szacunki są takie, że mniej więcej ze 100 mln zwrot w postaci podatków dla budżetu po pewnym czasie jest dwukrotny. W gruncie rzeczy to zysk, sytuacja win-win, wszyscy na tym wygrywają, rynek się rozwija, jest więcej produkcji artystycznej, więcej osób znajduje miejsca pracy, budżet uzyskuje wpływy z podatków. To po prostu rozwinięcie i rewolucyjny rozwój polskiego rynku audiowizualnego" - podkreślił.

Wśród działań resortu Gliński wymienił także prace nad zmianą ustawy o restytucji narodowych dóbr kultury. Nowelizacja, jak przypomniał, "porządkuje kwestię odzyskiwania i restytucji dóbr kultury, które są utracone". "W naszym ministerstwie działa bardzo prężnie wydział strat wojennych. Odzyskujemy cały czas nowe obrazy, ostatnio nastąpiło nawet zaaresztowanie obrazu Sichulskiego. Musieliśmy poprosić o pomoc odpowiednie instytucje. Te sytuacje też mają miejsce np. w naszych relacjach z Amerykanami. W przyszłym tygodniu mam spotkanie z ambasadorem amerykańskim i przedstawicielami FBI, ponieważ kolejne dzieła sztuki z tamtego kierunku wracają" - powiedział.

"Restytucja wzbudza duże zainteresowanie. Chcielibyśmy, aby jeszcze więcej narodowych dóbr kultury było odzyskiwanych. W ostatnich pięciu latach to prawie 400 obiektów, które udało nam się uzyskać, z takimi pracami jak Bilińska, jak Gierymski i piękna kolekcja, która niestety w 1/3 wróciła do Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, a została skradziona przez okupantów niemieckich w czasie II wojny. Jeszcze 2/3 tej kolekcji leży pewnie na uniwersytetach niemieckich, w zamkniętych piwnicach czy skrzyniach. Apeluję do naszych niemieckich partnerów, aby nam to oddali" - dodał.

Wśród prac ministerstwa wymienił także 139 termomodernizacji szkół artystycznych - "na ogół budynków starych, zniszczonych, drogich w utrzymaniu budynków, często w małych lokalnych miejscowościach, gdzie mieszczą się szkoły muzyczne, plastyczne i bursy". "Podpisaliśmy 45 umów z wykonawcami, ponieważ to będzie regionalnie wykonywane, na kwotę 150 mln. Łącznie ten projekt to 500 mln zł" - powiedział.

"Wielkim przedsięwzięciem i realizowanym już, bo odbyły się dwa pierwsze konkursy w tym obszarze, jest program Niepodległa, związany ze stuleciem niepodległości Polski. Pięcioletni program, ale obiecaliśmy Ślązakom, że będzie przedłużony na 2022 rok. Tak to w historii było, że to odzyskiwanie naszej niepodległości to był proces, który skończył się dopiero trzecim powstaniem śląskim. Tylko w ramach tego programu zrealizowanych zostanie (...) ponad 150 wydarzeń na kwotę 4 mln zł, natomiast sam program to 210 mln zł na te pięć lat" - mówił Gliński.

Szef resortu kultury zauważył też, że w ciągu ostatnich dwóch lat ministerstwo m.in. realizowało ustawę dotyczącą wypożyczeń bibliotecznych, dzięki której autorzy mogą uzyskiwać tantiemy za wypożyczanie ich dzieł w polskich bibliotekach. W resorcie finalizowany jest też projekt ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. "To ustawa, którą długo żeśmy przygotowywali. Ponieważ tutaj konsultacje środowiskowe są szalenie istotne, prowadziliśmy je z wszystkimi związkami twórczymi. To pierwsza w polskim prawie autorskim tak kompleksowa regulacja działalności organizacji zbiorowego zarządzania i wyeliminowania szeregu wątpliwości i nieprawidłowości. To jest związane także z prawem europejskim" - dodał.

Prócz tego w resorcie trwają prace dot. nowelizacji rozporządzenia o czystych nośnikach. "Dotychczas w Polsce, jako jednym z niewielu krajów europejskich, było nieuregulowane prawo autorskie dotyczące odtwarzania dzieł na tabletach i smartfonach. Ta regulacja ma umożliwić uzyskiwanie tantiemów dla naszych artystów, dla autorów przy odtwarzaniu ich na nowych tzw. czystych nośnikach" - wyjaśnił.

"W konsultacjach międzyresortowych jest komunikat o misji publicznej. To szalenie istotne prawo, o którym nikt nie mówi, gdy mówimy o kwestiach zmian finansowania mediów publicznych (...) Dotyczy definicji misji publicznej i warunków finansowania misji publicznej. Prawo europejskie wymaga takiego komunikatu od każdego kraju, później znacznie łatwiej jest budować konkretny sposób zasilania kultury w mediach publicznych - mniej jest wymagań notyfikacyjnych, jeżeli funkcjonuje" - powiedział minister.

W ministerstwie zrealizowano także dwie ustawy o finansowaniu mediów publicznych: ustawę dotycząca poprawienia ściągalności, która w tym momencie znajduje się w Sejmie i czeka na rozpatrzenie, oraz ustawę dotyczącą finansowania mediów w publicznych z CIT i PIT, która "czeka na decyzję polityczną - podobnie jak ustawa dekoncentracyjna". "Póki co, aby media publiczne mogły funkcjonować, przygotowaliśmy kolejne rozwiązanie: rekompensatę z tytułu niewpłaconego abonamentu od tych grup społecznych, które były słusznie zwolnione z abonamentu. Ta rekompensata jest realizowana w ramach nowelizacji budżetu na 2017 r." - powiedział.

Obszarem zmian aktualnego ministerstwa jest też rozwijanie systemu grantowego. "Minister kultury i nasze instytucje wspierają kulturę poprzez najróżniejsze programy tematyczne. Takich programów jest 29, przeznaczono na nie w 2017 r. prawie 300 mln zł. Stworzyliśmy także osiem nowych programów i dwa nowe priorytety"- dodał Gliński.

Wśród nowych programów wymienił kulturę cyfrową, wydarzenia artystyczne dla dzieci i młodzieży, rozwój sektorów kreatywnych, partnerstwo dla książki - czyli wspieranie małych księgarń i bibliotek - a także programy, które przeszły z Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, która obecnie "w dużej mierze jest włączona do ministerstwa". "To badanie polskich strat wojennych, miejsca pamięci narodowej za granicą, wspieranie samorządowych instytucji kultury, wspieranie opieki nad miejscami pamięci. Dwa nowe priorytety w ramach programu edukacja kultury - to priorytet uniwersytetów ludowych i priorytet działań kulturalnych przez organizacje harcerskie" - podkreślił.

Jako nowe obszary ministerialnych działań w obszarze muzyki Gliński wymienił powołanie dwóch nowych konkursów muzycznych - Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego na instrumentach historycznych oraz Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Karola Szymanowskiego, który ma być międzynarodowym projektem realizowanym wraz z miastem Katowice w Narodowej Orkiestrze Symfonicznej Polskiego Radia.

"Ostatnio podpisaliśmy list intencyjny, już we wrześniu 2018 r. będzie realizowany ten konkurs (...) pięcioobszarowy, pięciodziedzinowy: skrzypce, kwartety skrzypcowe, śpiew, fortepian i kompozycja. Będzie w jakiejś mierze przypominał Konkurs Czajkowskiego i chcemy, aby to był konkurs na takim poziomie. Będzie co pięć lat, a więc podobne jak Chopinowski i Czajkowskiego będzie jednym z największych na świecie" - dodał Gliński.

"W obszarze muzyki także zrealizowaliśmy nowy program ministerstwa, we współpracy z Narodowym Instytutem Fryderyka Chopina oraz Polskim Wydawnictwem Muzycznym +Dziedzictwo Muzyki Polskiej+. Uruchomiliśmy tutaj specjalne finansowanie, podobnie jak zwiększyliśmy dwukrotnie - do pięciu milionów złotych - finansowanie na wspaniały i jeden z największych na świecie festiwali muzycznych +Chopin i jego Europa+, który odbywa się co roku w sierpniu w Warszawie" - powiedział minister.

Przypomniał także, że wśród działań resortu znalazło się zorganizowanie konkursu stypendialnego na stworzenie scenariusza filmu fabularnego w zakresie historii Polski. "Na konkurs wpłynęło 856 zgłoszeń, w jego wyniku powstało osiem pełnych scenariuszowych filmów fabularnych oraz baza zawierająca 111 wartościowych projektów i treatmentów. Będziemy je realizowali systematycznie" - zapowiedział. Jako istotne wydarzenie międzynarodowe Gliński wymienił organizację 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO w Krakowie. "Myślę, że to był wielki sukces (...). Udało się wpisać 15. polski obiekt listę Światowego Dziedzictwa UNESCO - Kopalnię rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach" - przypomniał.

Minister pytany przez dziennikarzy o strategię na kolejne lata mówił m.in. o podniesieniu zarobków ludzi kultury. "Jednym z priorytetów, którego realizację już rozpoczęliśmy jest podniesienie zarobków ludzi kultury, poziomu materialnego ludzi kultury - nie tych twórców najwybitniejszych, bo oni z natury rzeczy pewnie zarabiają dobrze, ale wszystkich twórców i wszystkich ludzi, którzy wspierają twórców - obsługę techniczną, administracyjną, menedżerów kultury" - zaznaczył Gliński.

"Bardzo byśmy chcieli, żeby ich warunki pracy i płacy zostały polepszone i na pewno w 2019 r. będziemy to realizowali, w 2018 - częściowo" - doprecyzował szef MKiDN. Jak mówił, w 2017 r. udało się podnieść wynagrodzenie "grupy najgorzej uposażonych". "Archiwiści otrzymali pewne podwyżki, bo jak mówię, to była grupa najgorzej zarabiająca. W tej chwili dbamy punktowo o te instytucje, w których jest najgorsza sytuacja i będziemy o to walczyć" - zadeklarował minister kultury. "Regulację systemową zapowiadam na rok 2019" - poinformował.

Minister kultury zaznaczył, że "inne programy społeczne, absolutnie priorytetowe i ważne dla naszego społeczeństwa spowodowały, że nie we wszystkim moglibyśmy zrealizować oczekiwania, a także nasze cele i zadania". "Ja uważam, że jestem odpowiedzialny za to, żeby poprawić byt ludzi kultury" - podkreślił Gliński.