Dyskusja wokół publikacji, wydanej przez Instytut Współpracy Rosyjsko-Polskiej przy współpracy ambasady RP, odbyła się we wtorek wieczorem w Moskwie.
Przygotowanie wydania trwało dwa lata – mówił w wystąpieniu ambasador RP w Moskwie Włodzimierz Marciniak. Zachęcał, by spojrzeć na Dmowskiego jako na interesującego i głębokiego analityka politycznego, wciąż aktualnego z metodologicznego punktu widzenia.
Jako umowny „świadek obrony” i "świadek oskarżenia” Dmowskiego wystąpili odpowiednio: prof. Kiriłł Sołowiow z instytutu Historii Rosji Rosyjskiej Akademii Nauk (RAN) i prof. Aleksiej Wasiliew z Rosyjskiego Państwowego Instytutu Humanistycznego (RGGU). „Ta książka jest oczywiście o Polsce, o stosunkach rosyjsko-polskich, ale jest ona również – i może nawet przede wszystkim – o Rosji” – mówił Sołowiow. Podkreślił, że pewne myśli o państwie rosyjskim napisane przez Dmowskiego - deputowanego do rosyjskiej Dumy Państwowej w latach 1907-09 - były zbieżne z wnioskami, do jakich później dochodzili rosyjscy myśliciele emigracyjni.
Wasiliew przypomniał o „pryncypialnych rozbieżnościach” między Dmowskim i Józefem Piłsudskim. Te obie postacie reprezentowały, jak mówił, „dwa różne modele narodu polskiego, Polski etnonarodowej i Polski jako politycznego narodu obywatelskiego, szeroko otwartego na integrowanie różnych elementów”. Te dwie postacie to również dwa modele polskiej pamięci historycznej. Wasiliew podkreślił, że publikacja książki Dmowskiego jest „przywróceniem tego tekstu” w Rosji. „Bez uważnego zbadania twórczości Dmowskiego nie zrozumiemy okresu historii Polski przełomu XIX i XX wieku, kiedy Polska zaczęła zmierzać w kierunku niepodległości” – podkreślił naukowiec.
Centrum Współpracy Rosyjsko-Polskiej to organizacja pozarządowa założona w Rosji w 2014 r. przez absolwentów polsko-rosyjskich studiów historycznych prowadzonych wspólnie przez RGGU i Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jej założyciel Dmitrij Buniewicz wskazał, że pisząc na początku minionego stulecia swoją pracę Dmowski „starał się zaproponować w stosunkach polsko-rosyjskich projekt na cały wiek” – projekt, który ostatecznie się nie zrealizował.
Jednak „dziś rozmowa Rosjan i Polaków nie jest bynajmniej zakończona, ona trwa” – przekonywał Buniewicz.
Praca „Niemcy, Rosja i kwestia polska” ukazała się po polsku w 1908 roku, a rok później została opublikowana w języku rosyjskim. Nigdy później w XX wieku książka ta nie została w Rosji wydana ponownie. Obecne wydanie, na razie w nakładzie tysiąca egzemplarzy, będzie można kupić w głównych księgarniach w Moskwie.
Z Moskwy Anna Wróbel