"Brave Kids is my life". Odważne dzieci po raz 7. w Polsce

Grzegorz Bral podkreśla, że Brave Kids pewno by nie było, gdyby nie inspiracja dr. Akong Tulku Rinpocze, tybetańskiego lamy, mistrza medytacji i lekarza, którego reżyser miał szczęście poznać. - Przez ponad trzydzieści lat wracał do tybetańskiej części Chin, aby budować szkoły, kliniki i odbudowywać klasztory dla bezdomnych, osieroconych i potrzebujących. Fascynujący człowiek, który stał się dla mnie wzorem pomocy ludziom - opowiada Bral.

Brave Kids wyglądałoby też być może inaczej, gdyby Bral nie spotkał wiele lat temu pakistańskiego chłopca, Iqbala Masiha, który uciekł z niewoli mafii dywanowej i uwolnił przez rok blisko dwa tysiące innych dzieci, wykorzystywanych do niewolniczej pracy. Zginął mając czternaście lat.

W 2006 roku Grzegorz Bral przygotował kameralny spektakl z dziesiątką bezdomnych dzieci z Katmandu. - Po premierze zapytałem Akonga Rinpocze co sądzi o tym projekcie. Zasugerował, żebym zapraszał osierocone dzieci z całego świata i zaprzyjaźniał je ze sobą. Tylko tyle. Miałem stworzyć taką platformę spotkań i okazało się, że właśnie to proste zadanie zaczyna dawać efekty na całym świecie.

Pilotażowa edycja Brave Kids odbyła się w 2009 roku. Wzięły w niej udział dzieci z Nepalu, Ugandy i wrocławskiej świetlicy środowiskowej. Dwutygodniowe warsztaty artystyczne prowadzili Grzegorz Bral, Abraham Tekya i Leia Wyler. Od tamtej pory w Brave Kids uczestniczyło aż 800 dzieci, które gościły u 200 polskich rodzin i którym pomagało 200 wolontariuszy. W tym roku, w 7. już edycji bierze udział 144 dzieci z 19 krajów, z 4 kontynentów! Do polskich miast goszczących: Wrocławia, Wałbrzycha, Obornik śląskich i Warszawy, dołączyły też słowackie Koszyce i gruzińskie miasto Achalciche.

To wszystko polega na emocjach

W Brave Kids biorą udział dzieci o różnym statusie materialnym, pochodzące z rozmaitych kultur, często z bagażem dramatycznych historii. Bywa, że nie są w stanie werbalnie porozumieć się z kolegami, których spotykają w Polsce. Ale to nie jest problemem. Kluczowym bowiem w tym projekcie jest budowanie porozumienia poprzez sztukę i emocje. - Do udziału w Brave Kids zapraszamy organizacje z całego świata, które starają się przez sztukę wydobywać dzieci z biedy, patologii, odrzucenia i na co dzień z nimi pracując, pomagają w kształceniu i rozwijaniu talentów – mówi Justyna Warecka, producent wykonawczy Brave Kids. - Często te działania są jedyną alternatywą dla zagrożeń wynikających z życia w slumsach czy wręcz na ulicy. Pokazują inne możliwości rozwoju i sposobu życia – dodaje Warecka.

Organizatorzy nie ograniczają się jednak do zapraszania dzieci tylko ze środowisk zagrożonych. - Bardzo pilnujemy, by nie tworzyć getta, ale stawiać na różnorodność doświadczeń także w aspekcie materialnym - mówi Justyna Warecka.

Warsztaty artystyczne to główna oś programu. Pozwalają na wymianę umiejętności i wzajemną naukę. Przez pierwsze trzy dni dzieci właściwie nie muszą komunikować się w żadnym języku. No chyba, że chodzi o uniwersalny jeżyk - gest, spojrzenie, śpiew, taniec… Sztuka staje się narzędziem pomagającym pozbyć się ograniczeń i ułatwiającym społeczną przemianę. Uzmysłowienie dzieciom, że w różnorodności kultury światowej tkwi jej walor, uczy otwartości i szacunku wobec innych. W myśl tej zasady, dzieci pracują wspólnie nad przedstawieniem, wnosząc w nie elementy swojej kultury. To co inne, odmienne, staje się wartością a nie barierą. Zwieńczeniem warsztatów artystycznych jest co roku pokaz finałowy z udziałem wszystkich ich uczestników.

- Brave Kids od samego początku zrobił na mnie ogromne wrażenie. Jest wyjątkowy, pomocowy i zawiera wszystko, co pozwala być przekonanym, że to najpiękniejszy projekt świata. Wspaniała jest jego idea, bo daje dzieciom szansę i nadzieję – mówi Katarzyna Stoparczyk, dziennikarka radiowej Trójki, która miała okazję oglądać festiwal „od kuchni”. - W tym programie nie ma znaczenia stan posiadania, ale to z czym się przyjeżdża na BK artystycznie i mentalnie. Sztuka, wspólny mianownik uczestników projektu, to potężna siła. Nie jest istotna w tym projekcie sama w sobie, ale jej język jest podstawowym narzędziem porozumienia się. Każdy ma tu prawo być inny, kolorowy. To z kolei pozwala akceptować odmienność, fascynować się innymi kulturami, być na nie otwartym. Dzieciom przychodzi to łatwo. One są niezwykle uważne. Potrafią być tu i teraz. Jak mistrzowie zen, jak buddyjscy mnisi. Mogą uczyć nas dorosłych jak przyjmować innego człowieka bez uprzedzeń.

Takie bliskie spotkanie i wspólne działanie artystyczne, mocno jednoczy i pobudza kreatywność, uważność na drugą osobę, na inną kulturę. Uczy empatii. Nawet jeżeli dzieci nie uświadamiają sobie tego, nasiąkają takim podejściem do świata, uwrażliwiają się. Po pobycie na Brave Kids wyjeżdżają z poczuciem, że maja wielu kolegów na całym świecie i że to ich przyjaciele, a każda z kultur przez nie reprezentowana jest interesująca.

Mama i tato na dwa tygodnie

Nie mniej istotny dla idei programu jest pobyt w polskich domach. We Wrocławiu można już mówić o prawdziwej „klęsce urodzaju” jeśli chodzi o liczbę chętnych do goszczenia dzieci. Także inne miasta stają na wysokości zadania. Bo z Brave Kids jest tak, że gdy ktoś raz spróbuje, wraca w kolejnych latach. Tak jak Laryssa Kowalczyk. - Trzy razy byliśmy rodziną goszczącą. W 2013 pojawili się u nas Divesh i Akash z Indii, w 2014 Tina i Ida z Indonezji, a w 2015 Clara i Nicolle z Brazylii. Opiekunami chłopców z Indii staliśmy się nieco przez przypadek , z listy rezerwowej. Jako że mamy córkę, zaproponowaliśmy przyjęcie dziewczynki z jakiegoś europejskiego kraju, a tymczasem trafili do nas dwaj chłopcy z Indii. Do tej pory czułam się wręcz eurofilką i podkreślałam, że Azji nie jestem specjalnie ciekawa . Wszystko się zmieniło, gdy poznałam Divesha i Akasha. Uświadomiłam sobie, że nie tylko „moi synkowie” z Indii ukradli mi serce i zmienili życie moje i mojej rodziny, ale zrobił to również cały projekt Brave Kids. Po czterech latach współpracy widzę ten program w wielu różnych aspektach.

Obecnie Laryssa Kowalczyk jest koordynatorką rodzin goszczących. Weryfikuje, doradza, podpowiada (także to, że barszcz i pomidorowa są niejadalne, a naleśniki i omlety sprawdzają się zawsze), stara się przewidzieć sytuacje, z którymi rodziny będą mogły się zetknąć i uczy jak się zachować w trudnych chwilach. Choć zwykle wiele podpowiadać nie trzeba, bo polskie rodziny potrafią dać to co najważniejsze: akceptację i miłość. – Najważniejsza rada: nie wychowujcie tych dzieci! One nie po to tu przyjeżdżają – mówi Kowalczyk.

Rodziny współpracują ze sobą, dzielą się spostrzeżeniami, pomagają sobie wzajemnie. Za sprawą kontaktu z dzieciakami z innych kontynentów pękają uprzedzenia, znikają stereotypy. - Łatwiej się porozumieć, gdy trzeba coś razem zrobić, czy po prostu usiąść wspólnie do kolacji, iść na spacer. Wtedy język i dyskusja schodzą na dalszy plan. Na pierwszym jest serdeczność i uwaga na potrzeby drugiej osoby. Więzi, które powstają, bywają zaskoczeniem dla samych rodzin i dzieci – mówi Justyna Warecka.

- Ktoś, kto nie brał udziału w projekcie, może uważać, że nadużyciem jest opowiadanie o tworzeniu silnych relacji pomiędzy dziećmi i rodzinami goszczącymi już po dwóch tygodniach pobytu w Polsce. Ale to dzieje się naprawdę! Tak silne są tam emocje - potwierdza Katarzyna Stoparczyk. I opowiada o dziewczynkach, które prosto z bambusowych chat trafiły do wielkiego miasta. Wszystko je tu zaskakiwało: od schodów, przez szyby, na których rozbijały sobie głowy, po łóżka, w których nie umiały spać. Ale wiedziały od samego początku, że na wyciągnięcie ręki mają ludzi, którzy pospieszą im z pomocą. Z tymi ludźmi zbudowały silne relacje, choć nie mogły porozumiewać się z nimi ani w języku angielskim, ani oczywiście także w języku polskim. - W tych relacjach bardzo ważne były dobre intencje, życzliwość i chęć pomagania sobie. Bo w tym programie najważniejszą intencją jest chęć pomagania. I to jest jak energetyczny nabój, który musi wywołać pozytywną reakcję – dodaje Stoparczyk.

Bezpośrednie doświadczenie daje wyjątkowe efekty. Justyna Warecka wspomina m. in. 14-letniego Irańczyka, dla którego trzy tygodnie spędzone w Polsce były najważniejszym czasem w życiu oraz kilkunastoletniego Ugandyjczyka deklarującego "Brave Kids is my life". - Gdy dziecko doświadczy dobra i nauczy się je nieść, zakładam, że w dorosłym życiu będzie o tym pamiętać – mówi Warecka.

Podobnego zdania jest Katarzyna Stoparczyk. - Mam taką teorię, że „człowiek jest na prąd”. To dlatego przyciągamy się i odpychamy. Wysyłamy energię. Dzieci podczas trwania projektu Brave Kids dostają tak pozytywny ładunek energii, że musi im to zapaść w serce i mieć wpływ na dalsze wybory.

Doświadczenie tego projektu zmienia też optykę polskich dzieci i goszczących rodzin. – Za sprawą Brave Kids świat przyjechał do nas – podsumowuje Laryssa Kowalczyk. - Jak można by lepiej pokazać dzieciom, że ich rówieśnicy, pozbawieni europejskich luksusów, lepiej dbają o higienę albo wykorzystują każdą chwilę na naukę języka.

Będę bardziej kochać rodziców

Chłopiec ze slamsów w Brazylii po pobycie na Brave Kids zaczął regularnie chodzić do szkoły. Ojciec jednej z dziewcząt w ubogiej dzielnicy New Delhi zadeklarował, że rzuca picie, aby móc pomagać córce w rozwoju i opłacić czesne w szkole. Chłopcy z Indii, zarabiający sztuką na utrzymanie całej rodziny zaczęli dostawać więcej zleceń (atut: wystąpili w Europie). Dziewczynki z Indonezji, mieszkające na wysypisku śmieci w Dżakarcie, postanowiły lepiej uczyć, bo to może poprawić ich życie, a dobrze sytuowana nastolatka z Norwegii, na pytanie, co dał jej Brave Kids, odpowiedziała: Będę bardziej kochać rodziców.

- Idea Brave Kids jest zwyczajnie piękna, bo dzięki niej dzieci mogą zobaczyć, że życie nie musi być pełne lęków, poniżenia czy odrzucenia. Mogą spędzać czas w rodzinie, która darzy je szacunkiem. Mają szansę podpatrzeć inne wzorce. Owszem, dziecko wraca do swojego kraju, często z pewnością czuje frustrację, tęskni, ale to jest nieuniknione. Często zyskuje świadomość, że można żyć inaczej. Zyskuje nowy punkt odniesienia. Czy coś z tą wiedzą i z tym doświadczeniem zrobi? To zależało będzie od wielu czynników, ale także od determinacji samego dziecka, które wie już, że bez względu na wszystko ma prawo mieć poczucie, że jest ważne – zaznacza Katarzyna Stoparczyk.

Organizatorzy nie mają możliwości monitorowania losów każdego dziecka, które wzięło udział w projekcie, ale na ile to możliwe szukają o nich informacji. Z wieloma organizacjami współpracują kilkakrotnie, zapraszając inne dzieci. Kilkoro zaś było w Polsce nawet dwa razy. - Dostajemy relacje od liderów jak inspirujące było dla dzieci to doświadczenie. Nie tylko bardziej zaangażowały się w naukę czy trening umiejętności, ale wiele z nich znalazło też motywację, by bardziej doceniać to co się ma, bo życie innych rówieśników bywa trudniejsze – wyjaśnia producentka festiwalu.

- W tym roku raz pierwszy udało nam się zorganizować wyjazd Any Cordeiro, która zajmuje się organizacją kontaktów z naszymi grupami. Pojechała odwiedzić kilka grup w Ugandzie i Indiach, przeprowadzając spotkania zarówno z dziećmi, jak i ich opiekunami, liderami tych organizacji – opowiada Justyna Warecka.

Zdarza się, że informacji dostarczają też rodziny goszczące, które, jeśli to możliwe podtrzymują kontakt np. dzięki internetowi. Są i tacy, którzy jadą za „swoimi dziećmi”. Tak było z Laryssą, która kilka miesięcy po pobycie chłopców z Indii spakowała plecak i wraz z córką poleciała zobaczyć jak sobie radzą. - Divesh pochodzi z cygańskiej rodziny z Radżastanu, prowadzącej koczowniczy tryb życia. Żyją w bardzo skromnych warunkach, a trudnią się produkcją marionetek, które sprzedają oraz wykorzystują w swoich występach.

Dobrym przykładem wykorzystania szansy jaką daje Brave Kids jest też Anju. Dziewczynka trafiła kilkanaście lat temu do nepalskiego domu dziecka właściwie wprost z ulicy. Zaopiekowano się nią. W Brave Kids uczestniczyła dwa razy. Wykorzystała to co dostała i teraz przekazuje te umiejętności dalej. Mając 21 lat, w ubiegłym roku wróciła do Polski jako opiekunka grupy dzieci z Nepalu. Także w tym roku przyjechała do nas i jest inspirującym przykładem dla Brave Youth. - Potrzeba rozwoju Brave Kids zrodziła się w sposób zupełnie naturalny – wyjaśnia Justyna Warecka. - Brave Youth adresowany jest do „ex-brave kids” czyli obecnej młodzieży, która nadal zaangażowana jest w działania swoich organizacji. Ci młodzi liderzy i społecznicy, tacy jak Anju, działają na rzecz swoich lokalnych środowisk, np. organizując jadłodajnie dla potrzebujących czy prowadząc zajęcia z dziećmi ze świetlicy środowiskowej – wyjaśnia Warecka.

Brave Festival dla tych, którzy chcą słuchać innych

Brave Kids po raz siódmy

W tym roku od 18 czerwca w Brave Kids uczestniczy 144 dzieci. 12 lipca wystąpią we wrocławskiej Hali Stulecia w spektaklu, który będzie zwieńczeniem ich pracy.
Wezmą w nim udział dzieci z ośrodka Caritas w Tbilisi i ze szkoły teatralnej w Równem na Ukrainie. Będą „Małe Pszczółki” z Puerto Escondido z sierocińca Casa Hogar Nueva Vida w Meksyku, prezentujące tańce plemienia Mixe oraz dzieci ze slumsów Nabulagala w Kampali, angażujące się w Akademii Tańca Speed & Funky Dance, która nie tylko uczy tańca, ale zapewnia wsparcie w różnych obszarach.

Z ubogich dzielnic New Delhi przyjadą dziewczynki prezentujące kathak, jedną z form hinduskiego tańca, zaś z Indonezji podopieczni Fundacji „Czerwony Nos”, wspierającej dzieci pochodzące z mniej uprzywilejowanych środowisk , m. in. poprzez rozwijanie umiejętności wykonywania cyrkowych aktywności. Brazylię reprezentować będą dzieci z misji o nazwie Więcej Ścieżek, która opiekuje się małymi mieszkańcami faveli Cantagalo-Pavão-Pavãozinho , a Nepal podopieczni Fundacji ROKPA, międzynarodowej organizacji pomocy, która działa na rzecz rozwoju dzieci z wykluczonych środowisk. To właśnie na jej rzecz przeznaczane są fundusze uzyskane podczas drugiego projektu Stowarzyszenia, Brave Festival.

Europę będą też reprezentować podopieczni fundacji Good Roma Fairy Kesaj ze słowackiego miasta Kežmarok, tancerze z Estudio21 z Walencji, dzieci ze szkoły tańca “REVERENCE” w Mołdawii, estoński zespół folklorystyczny Sirguline, rumuńskie Mini Art Show i macedońska Placówka dziecięca Babilon. Polskę reprezentuje Zespół Pieśni i Tańca Wałbrzych.

Travelery dla Kids’ów

Choć nie dla nagród pracują, to wyróżnienie, które niedawno otrzymał projekt odnotować trzeba koniecznie. W jubileuszowej edycji konkursu Travelery, w kategorii Społeczna Inicjatywa Roku uhonorowano Stowarzyszenie Kultury Teatralnej „Pieśń Kozła” z projektem Brave Kids. -To najbardziej wzruszająca nagroda, jaką kiedykolwiek dostał nasz projekt. To nagroda dla prawdziwego twórcy projektu - Akong Tulku Rinpocze, Tybetańczyka zamordowanego w 2013 roku – powiedział Grzegorz Bral odbierając nagrodę.