Po odzyskaniu niepodległości, w Gdyni – sztandarowej inwestycji II RP – planowano wzniesienie Pomnika Zjednoczenia Ziem Polskich. Miał on stać się symbolem odrodzenia Polski, analogicznie do roli, jaką pełni Statua Wolności w Stanach Zjednoczonych.
W roku 1928 zorganizowano konkurs architektoniczny na projekt tego pomnika. Minister Eugeniusz Kwiatkowski, pomysłodawca idei, wyraził jego znaczenie w następujących słowach: "Ma świadczyć, ile wagi ma ta ziemia i morze dla zjednoczonej, odrodzonej Polski. Ma świadczyć, że bez Kaszub, bez morza nie ma zjednoczonej Polski, ma być widomym znakiem ślubowania całego narodu polskiego, że ziemi tej i morza naród polski nie odda za żadną cenę, bo jest jego z krwi i kości. Pomnik ten ma być zbudowany złączonym wysiłkiem wszystkich obywateli polskich."
Pomnik Zjednoczenia Ziem Polskich.
Pomnik miał stanąć na Kamiennej Górze w Gdyni, dominując nad miastem i portem, stając się widocznym znakiem odrodzenia i jedności Polski. Lokalizacja na wzgórzu miała nie tylko strategiczne znaczenie widoczności, ale również symboliczne, podkreślając wyniosłość idei zjednoczenia.
Do konkursu nadesłano 76 prac z całej Polski, a także od Polonii z USA. Jury nie przyznało pierwszej nagrody, co świadczyło o wysokim poziomie nadesłanych projektów oraz ich różnorodności. Po werdykcie zorganizowano wystawę wszystkich prac w auli Politechniki Warszawskiej, co pozwoliło szerokiej publiczności zapoznać się z wizjami artystów i architektów.
Projekty były oceniane na podstawie kilku kluczowych kryteriów:
- Symbolika i przekaz - projekt musiał jednoznacznie wyrażać ideę zjednoczenia i niepodległości Polski.
- Estetyka i artyzm - estetyczna wartość projektu była istotna, aby pomnik mógł stać się prawdziwą ozdobą miasta.
- Integracja z otoczeniem - pomnik musiał harmonizować z przestrzenią Kamiennej Góry i okolic.
- Realność wykonania - ważne było, aby projekt mógł być zrealizowany technicznie i finansowo.
Problemy z realizacją
Pomimo entuzjazmu i zaangażowania zarówno artystów, jak i publiczności, realizacja pomnika napotkała na poważne trudności finansowe. Koszt budowy wynosiłby milion złotych – kwotę ogromną w obliczu trwającego kryzysu gospodarczego. W rezultacie, projekt nie został zrealizowany, a Gdynia nie doczekała się swojego monumentalnego symbolu.
Konkurs architektoniczny na Pomnik Zjednoczenia Ziem Polskich w Gdyni był ambitnym przedsięwzięciem, które miało na celu stworzenie trwałego symbolu odrodzonej Polski. Pomimo iż projekt nie doszedł do skutku z powodów finansowych, pozostaje on ważnym świadectwem dążeń i aspiracji narodu w okresie międzywojennym. Kamienna Góra w Gdyni nadal czeka na pomnik, który mógłby stać się symbolem jedności i niepodległości Polski.
Zobacz prace konkursowe z 1928 roku.
/>
/>
/>
/>