Jedenaście wywiadów z pisarzami, reporterami i podróżnikami, których połączyła – czasem niewytłumaczalna – fascynacja Wschodem. Ten prosty w gruncie rzeczy pomysł zaowocował książką znakomitą. Powinni ją przeczytać także ci, dla których Wschód zaczyna się i kończy na smoleńskiej brzozie.

Piotr Brysacz nakłonił do zwierzeń fantastycznych rozmówców, m.in. Andrzeja Stasiuka, Jacka Hugo-Badera, Wacława Radziwinowicza i Michała Książka. Wschód w ich rozmowach to nie kierunek geograficzny – Mariusz Wilk zaznacza zresztą, że woli określenie „Północ”, bo Wschód kojarzy się raczej z Indiami czy Chinami, i rzeczywiście, rozmówcy Brysacza rzadko wychodzą poza terytorium Rosji oraz państw postsowieckich. Wschód to stan ducha i wbrew pozorom nie ma w tym stwierdzeniu ani banału, ani przesady. Brysacz pyta wprost: Co Wschód robi z człowiekiem? Dlaczego tak fascynuje? Jak na ludzi wpływa niezmierzona przestrzeń, ciągnąca się na setki kilometrów pustka, samotna wędrówka? Na wiele z tych pytań nie ma jednoznacznej odpowiedzi, na niektóre odpowiedzieć nie da się wcale. W „Patrząc na Wschód” nie ma resentymentów, wielkiej polityki i wielkiej historii. Bohaterów książki interesują przede wszystkim inni ludzie, inne kultury. Książka Brysacza otwiera przed czytelnikami drzwi do innych światów: znajomych i zupełnie obcych, pełnych zdarzeń zaskakujących, szokujących, wzruszających. Rozmówcy autora są po nich wspaniałymi przewodnikami: nie starają się bowiem tłumaczyć więcej, niż sami rozumieją, a jednocześnie są w stanie zarazić czytelników swoją pasją. Większość z nas nigdy nie wybierze się do Jakucji czy choćby na Kaukaz, nie spotkamy syberyjskich Nieńców, nie odwiedzimy sekty wissarionowców. Muszą wystarczyć nam książki, reportaże, wspomnienia, pojawiające się coraz częściej, wypełniające białe plamy naszej wiedzy, a jednocześnie budzące trudną do wytłumaczenia – i jeszcze trudniejszą do zrozumienia – nostalgię. W piosence grupy Armia „Podróż na Wschód” Tomasz Budzyński śpiewał: „Naprawdę Wschód jest za daleko/Lub nie ma go wcale”. Piotr Brysacz i jego rozmówcy nigdy nie przestaną go szukać. Także dla nas.

Patrząc na Wschód. Przestrzeń, człowiek, mistycyzm | Piotr Brysacz | Fundacja Sąsiedzi 2013 | Recenzja: Jakub Demiańczuk | Ocena: 5 / 6