W centrum tegorocznej edycji festiwalu WARSZAWA W BUDOWIE znalazła się wspólnota – rozumiana w najprostszy i najbardziej bezpośredni sposób, jako wymiana praktycznych umiejętności oraz sąsiedzkich doświadczeń. Definiowana przez pojęcia troski i uważności, ale i kontakty międzyludzkie czy otoczenie, które jej sprzyjają.
Festiwal, który skupiał się dotąd na architekturze i projektowaniu miasta, przesuwa akcent z ulic i placów Warszawy na kwestie społecznych relacji i na potrzeby jej mieszkanek oraz mieszkańców, zapraszając małe grupy i mikrospołeczności do współpracy przy tworzeniu programu wspólnych działań.
Starając się znaleźć COŚ, musimy zmierzyć się z wieloma pytaniami:
Czy możliwe jest życie wspólnotowe przy jednoczesnym zachowaniu prywatności?
W jaki sposób – wobec postępującej w czasie pandemii nieufności – rozumieć gościnność?
Jakie remedium na pogłębiające się podziały społeczne proponują artystki i artyści?
Czy w sytuacji zagrożenia warto dzielić z sąsiadami coś więcej niż klatkę schodową?
WARSZAWA W BUDOWIE rusza 2 października i potrwa do 17 stycznia 2021 roku
Składa się z dwóch równorzędnych części: wystawy oraz programu wydarzeń realizowanych w oparciu o działania siedmiu grup roboczych. Stałej ekspozycji w Muzeum nad Wisłą towarzyszyć będzie cykl debat, warsztatów, oprowadzań oraz dyskusji.
Tomasz Fudala, jeden z dwojga kuratorów, wyjaśnia: „Prace zgromadzone na wystawie wynikają z przemyśleń artystek i artystów na temat osiągnięć i deficytów wspólnot w różnej skali. Są z jednej strony rodzajem archiwum «małych zwycięstw», czyli sukcesów różnych wspólnot, z drugiej strony prezentują gorzkie refleksje na temat trudności w zniesieniu społecznych nierówności i porozumienia ponad ekonomicznymi nierównościami”.
Widzów wystawy wita mural-pomnik Rafała Dominika „Polacy się jednoczą”. Wysokie na sześć metrów malowidło ścienne jest odważną fantazją: przedstawia scenę polsko-polskiego pojednania, które układem nawiązuje do figuralnych monumentalnych kompozycji znanych z historii sztuki.
W centrum ekspozycji znajduje się „Obserwatorium” Zuzy Golińskiej – model wywróconej na drugą stronę trybuny w pełnej skali. Natalia Sielewicz, kuratorka wystawy i festiwalu, zauważa: „Instalacja jest refleksją na temat możliwości bycia razem w przestrzeni publicznej. W przeciwieństwie do konstrukcji audytoryjnych eksponujących i uwznioślających osobę lub grupę, która stoi centralnie na scenie, artystka przekierowuje orientację przestrzenną na zewnątrz bryły i zwraca uwagę użytkowników na otoczenie. Stopnie skierowane na zewnątrz obserwatorium skłaniają do refleksji nad różnymi modelami partycypacji w przestrzeni publicznej”.
Pod sufitem sali w Muzeum nad Wisłą wisi dwudziestometrowa tkanina zatytułowana „Wasze rzeczy”, uszyta przez Pamelę Bożek i czeczeńskie uchodźczynie. Punktem wyjścia dla jej stworzenia była zbiórka odzieży dla uchodźców z Ośrodka w Łukowie, która mimo szlachetnej intencji okazała się być nie do końca skuteczna: zebranych ubrań okazało się zbyt wiele dla kobiet i dzieci z Ośrodka, często też były niedostosowane do ich potrzeb. Artystka zaproponowała porozcinanie nadmiarowych rzeczy i zszycie ich w jedną tkaninę, którą zobaczymy w Muzeum.
Z kolei Wojciech Dada, Katarzyna Górna i Rafał Jakubowicz proponują spojrzenie na wspólnotę ludzi oczami zwierząt. W ich filmie „Oczyszczenie” w rolę sędziów ludzkości wcielają się różne przedstawicielki i przedstawiciele fauny, wyliczając rozbudowaną listę argumentów przeciwko szkodliwej działalności homo sapiens. Poruszają kwestie, które wraz z rozwojem ludzkiej cywilizacji zagroziły istnieniu życia: od cierpienia zwierząt w przemysłowych hodowlach, przez zaśmiecenie oceanów gigatonami plastiku, po emisję gazów cieplarnianych, prowadzącą do katastrofy klimatycznej.
Wątki warszawskie
Odwołując się do swojego rodowodu i historii, tegoroczny festiwal oczywiście podejmuje także typowo warszawskie wątki. W ramach wystawy zobaczymy zatem prace Marioli Przyjemskiej ukazujące pandemiczne życie w zamknięciu z widokiem na wysokie budynki. W serii obrazów na ekspozycji oraz filmów pokazywanych na stronie Muzeum wyrastające za oknem pracowni artystki drapacze chmur zlewają się z synonimami luksusu, jakimi są drogie kosmetyki. Nowe miasto jest dla artystki „miastem spektaklu”, konsumenckiego polowania na zdobycze, które mają wywołać w nas uczucie ponownego spełnienia, choć ich rewersem jest brak urbanistycznej harmonii i przestrzeni dla wspólnot oraz zieleni.
Mieszkańcy Warszawy i ich ogródki działkowe, tak pożądane i oblegane podczas pandemii, stały się natomiast inspiracją dla pracy Tomasza Saciłowskiego. Artysta prezentuje manifest Powszechnych Ogrodów Działkowych, w którym postuluje powszechny dostęp mieszkańców do owoców i warzyw uprawianych w parkach i na skwerach Warszawy. Saciłowski zachęca do zmiany w podejściu do zarządzania zielenią w mieście i stworzenia nowych Ogrodów Działkowych poprzez sadzenie roślin jadalnych w zielonych przestrzeniach wspólnych: parkach, ogrodach czy na skwerkach. Dzięki temu agrest, porzeczki czy jabłka byłyby w zasięgu ręki w każdej dzielnicy miasta.
Idąc tym tropem widzki i widzowie festiwalu będą mogli spróbować własnych sił i wspólnie z aktywistką Agnieszką Dragon uprawiać działkę udostępnioną Muzeum przez jednego z warszawskich pasjonatów ogrodnictwa wraz z Zarządem Rodzinnych Ogrodów Działkowych „Pratulińska” na Targówku Mieszkaniowym. Działanie to jest jednym z wielu festiwalowych przykładów współpracy z już istniejącymi wspólnotami.
Mikrospołeczność
Podobnego zagadnienia – odnalezienia się w istniejących mikrospołecznościach – dotyczą prace Alicji Wysockiej wykonane w technice tradycyjnego rękodzieła. Artystka opuszcza Warszawę i także dołącza do kół gospodyń wiejskich. Dają one uczestniczkom poczucie przynależności i wspólnoty oraz pozwalają celebrować lokalną historię, kulturę i tradycję. W ramach wystawy artystka prezentuje wyniki tych współprac.
Razem - ale w sieci
Główny wątek 12. edycji WARSZAWY W BUDOWIE, czyli wspólnotę, w obliczu pandemii zaczęliśmy rozumieć także jako bycie razem w sieci. W naturalny sposób znajduje to odzwierciedlenie na wystawie, m.in. dzięki pracy Amy Muhoro i Weroniki Wysockiej – trzykanałowej instalacji wideo, będącej owocem interdyscyplinarnych badań przeprowadzonych minionego lata w trakcie samoizolacji. Artystki zamknęły się w domu, by przez okres kilku tygodni przeczesywać konta w serwisach społecznościowych, fora i odległe zakamarki internetu, mapując „opresję algorytmów” i sposoby manipulacji w social mediach. Ich badania ukazują stopniową polaryzację poglądów i załamanie bezpieczeństwa cybernetycznego.
Wystawie 12. edycji festiwalu WARSZAWA W BUDOWIE pod tytułem „Coś wspólnego” towarzyszy tzw. program publiczny, czyli liczne oprowadzania i wydarzenia.
Program ten jest w dużej mierze efektem pracy siedmiu grup badawczych (nazywanych też grupami roboczymi), które zawiązały się i pracują w ramach festiwalu. W ich skład wchodzą zarówno artystki i artyści, aktywistki i aktywiści, jak i pracownicy i pracowniczki różnych działów Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Grupa Blizkist (po ukraińsku: bliskość) organizuje oprowadzanie po Parku Rzeźby na Bródnie w języku ukraińskim (3.10 o 16:00), członkinie grupy Mieszkać razem zapraszają na debatę online „PRAKTYKI WSPÓLNEGO MIESZKANIA – reportaże ze świata o cohousingu senioralnym” (6.10 o 18:00), w której udział wezmą Aleksandra Zbroja, Ada Petericzko i Marta Trakul-Masłowska. Grupa Przyszłość danych przygotowuje debatę online o wspólnicach danych (8.10. o 18:00), do której zaproszono Jana Zygmuntowskiego, Aleksandrę Przegalińską, Monikę Konrad i Jana Sowę, zaś o dostępie migrantów
i migrantek do kultury oraz o zagranicznych artystkach mieszkających w Polsce na zaproszenie grupy Blizkist dyskutować online będą Julia Kryvobok, Urszula Markowska-Manista, Marta Jadwiga Pietrusińska i Anna Dąbrowska (13.10 o 18:00). 15 października, także o godz. 18.00, odbędzie się z kolei, organizowana przez grupę Czarne jest polskie, debata online poświęcona międzypokoleniowemu doświadczeniu rasowemu Polaków afrykańskiego pochodzenia.
Wezmą w niej udział: Salwadora Diogo, Tochukwu Nwolisa, Oliwii Bosomtwe, Mamadou Diouf i Margaret Ohia-Nowak.
W weekend otwarcia po wystawie oprowadzać będą kuratorzy. Zaplanowane są także spotkania z artystami. Kalendarium oprowadzań i wydarzeń towarzyszących wystawie 12. edycji festiwalu WARSZAWA W BUDOWIE pod tytułem „Coś wspólnego” znajduje się na stronie warszawawbudowie.pl. Strona zostanie uruchomiona 2 października 2020.
Kuratorzy
Tomasz Fudala
Natalia Sielewicz
Uczestniczki i Uczestnicy
Sara Alexandre, Marta Bartkowska, Józefina Bartyzel, Maria Beburia, Pamela Bożek, Paweł Brylski, Artur Celiński, Agnieszka Cieśla, Marta Czyż, Wojciech Dada, Aleksandra Dengo, Marianna Dobkowska, Rafał Dominik, Agnieszka Dragon, Magdalena Drągowska, Michał Frydrych, Taras Gembik, Zuza Golińska, Katarzyna Górna, Anna Grajewska, Karolina Grzywnowicz, Rafał Jakubowicz, Aleksandra Kardach-Zbroja, Ida Karkoszka, Kacper Kępiński, Daniel Kotowski, Dominika Kowynia, Marta Krześlak, Kaja Kusztra, Kasper Lecnim, Michał Łukaszuk, Ewa Majewska, Martyna Miller, Julia Minasiewicz, Jan Możdżyński, Amy Muhoro i Weronika Wysocka, Noemi Ndoloka Mbezi, Margaret Ohia-Nowak, Oleg&Kaśka, Ada Petriczko, Kamil Pierwszy (Galeria Serce Człowieka), Post Studio Noviki, Marta Przasnek, Marta Przybył, Mariola Przyjemska , Alicja Rogalska, Jakub Rudziński, Irmina Rusicka, Daniel Rycharski, Tomasz Saciłowski, Beata Siemieniako, Marta Skowrońska-Markiewicz, Mikołaj Sobczak, Kacha Szaniawska, Kuba Szreder, Małgorzata Mirga-Tas, Marta Trakul-Masłowska, Agata Twardoch, Marta Udoh, Ogi Ugonoh, Jolanta Woch, Katarzyna Wojtczak, Jan Eustachy Wolski, Alicja Wysocka, Grupa Za* (Yura Biley, Vera Zalutskaya, Yulia Krivich), Weronika Zalewska, Agata Diduszko-Zyglewska,Jan Zygmuntowski, Artur Żmijewski, Paweł Żukowski
Produkcja
Aleksandra Nasiorowska, Maria Nowakowska, Paweł Wójcik
Identyfikacja wizualna i opracowanie graficzne wystawy
Kaja Kusztra
Redaktorka prowadząca
Kacha Szaniawska
Tłumaczenia
Arthur Barys , Joanna Figiel, Agata Ostrowska, Chris Smith
Komunikacja
Marta Bartkowska, Józefina Bartyzel, Ola Długołęcka, Iga Winczakiewicz, Kacha Szaniawska
IT
Daniel Woźniak
Projekt strony internetowej
Huncwot
Koordynacja programu publicznego
Paweł Nowożycki, Paweł Wójcik
Edukacja
Paweł Brylski, Adrian Krupa, Marta Przasnek, Marta Przybył, Cezary Wierzbicki, Bernard Wnuk, Jolanta Woch oraz zespół "Użyj Muzeum"
Realizacja wystawy
Jakub Antosz, Marek Franczak, Piotr Frysztak, Szymon Ignatowicz, Aleksander Kalinowski, Robert Kania, Paweł Sobczak, Marcin Szubiak, Michał Ziętek
Współpraca
Meagan Down, Joanna Kasperowska, Andrzej Kowalski, Hubert Kowalski, Michał Kożurno, Agnieszka Kosela, Katarzyna Król, Anna Nagadowska, Magdalena Romanowska, Dagmara Rykalska
Kryzys dotykający dziś niemal wszystkie dziedziny życia może być punktem wyjścia do przemyślenia uniwersalnych wartości bez względu na polityczne podziały. Troskę łatwo jednak przeoczyć. Nie należy jej także mylić z aktem dobroczynności. Można ją zawłaszczyć i eksploatować, a nieraz przyjmuje ona formę patetycznego pochylania się nad słabszymi. „Chcemy pokazać, że nieukierunkowane pomaganie bez przyjrzenia się realnym potrzebom najczęściej niewiele zmienia w życiu osób potrzebujących i jest nieskuteczne. Ubrania, które otrzymały czeczeńskie kobiety z Ośrodka dla Cudzoziemców w Łukowie, okazały się niedostosowane do ich potrzeb, co więcej – przekazano ich zbyt dużo. Artystka Pamela Bożek zaproponowała zszycie ich w jedną tkaninę o długości 20 metrów. Ten symbol pomocy, która nie zawsze trafia w potrzeby, a służy raczej spełnianiu fantazji o własnej dobroci, będzie w centrum naszej wystawy” – mówi Natalia Sielewicz, kuratorka festiwalu.
WARSZAWA W BUDOWIE potrwa aż do 17 stycznia 2021, 12. edycja festiwalu to kilkumiesięczny proces poznawania, warsztat z dzielenia się doświadczeniami i współpracy. Ma nam pomóc zobaczyć nowy, ujawniony podczas pandemii potencjał miasta: COŚ WSPÓLNEGO.