Nuala Ni Dhomhnaill laureatką nagrody im. Zbigniewa Herberta

Fundacja im. Zbigniewa Herberta ogłosiła w poniedziałek nazwisko laureata Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2018. Uhonorowano nią Nualę Ni Dhomhnaill, irlandzką poetkę piszącą w języku gaelickim. Jury uznało, że twórczość Ni Dhomhnaill jest "spełnionym artystycznie aktem ratowania języka z pozoru skazanego na zagładę, gestem przeciwstawiania się kulturowej unifikacji. Przypomina się tutaj postawa samego Herberta, w słynnej +Modlitwie Pana Cogito – podróżnika+ proszącego: +żebym rozumiał innych ludzi inne języki inne cierpienia+" - przypominają w werdykcie jurorzy.

"Wybraliśmy poetkę odważną i przełomową, która jest ważna zarówno z lokalnego, irlandzkiego, jak i z międzynarodowego punktu widzenia. Poetkę, która pomogła odrodzić się własnemu językowi" – komentował Edward Hirsch, tegoroczny przewodniczący jury.

"Jestem zachwycona z powodu przyznania mi tej nagrody przede wszystkim dlatego, że kiedy piszemy w języku należącym do mniejszości łatwo możemy być przeoczeni, nawet we własnym kraju. Nie spodziewałam się zatem, że wygram. Pragnę podziękować członkom jury za to wyróżnienie, nie tylko w imieniu własnym, ale także w imieniu języka irlandzkiego" – napisała laureatka, którą wcześniej powiadomiono o decyzji jury.

Nuala Ni Dhomhnaill urodziła się w 1952 r. w Lancashire w Anglii, w rodzinie dwujęzycznej. Gdy miała pięć lat, zamieszkała w hrabstwie Kerry w Irlandii. Studiowała literaturę angielską i irlandzką na University College w Cork. W 1973 r. wyszła za mąż za Dogana Leflefa, z którym przez kilka lat mieszkała w Holandii i Turcji. W 1980 r. rodzina wróciła do Irlandii, osiedlając się pod Dublinem, zaś rok później Nuala Ni Dhomhnaill opublikowała swój pierwszy tom wierszy w języku gaelickim. Wkrótce przekroczyła granice oddziaływania tego obszaru językowego, jej poezja urzekła bowiem innych poetów irlandzkich, przekładających jej wiersze na angielski. W ten sposób publikowała kolejne książki dwujęzyczne, których tłumaczami byli wybitni twórcy: Seamus Heaney, Michael Longley, Derek Mahon, Eilean Ni Chuilleanain i Medbh McGuckian, a przede wszystkim Paul Muldoon.

"W swojej twórczości Nuala Ni Dhomhnaill czerpie z celtyckiego folkloru i mitologii, łącząc jednak te elementy ze współczesną problematyką, spośród której na pierwszy plan wybijają się takie wątki jak rozpatrywana z perspektywy postkolonialnej relacja między kulturą irlandzką i angielską, a także feministyczna reinterpretacja problematyki kulturalnej i społecznej" - podkreśla jury nagrody.

Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to wyróżnienie na polu literatury światowej – przede wszystkim w dziedzinie poezji. Przyznawana jest od 2013 r. za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne nawiązujące do idei, które przyświecały twórczości Zbigniewa Herberta.

"Herbert fascynował się kulturami, którym w historii +gorzej się powiodło+, które zostały podbite przez silniejszych sąsiadów. Badał z tego powodu kulturę Langwedocji czy Etrusków, pamiętając oczywiście, że również Polacy o mało nie zostali starci z powierzchni Europy. Jestem przekonana, iż wybór twórcy piszącego w języku niewielkiego narodu, mającego za sobą bolesne doświadczenia historyczne i heroicznie walczącego o przetrwanie – przypadłby mu do gustu. Ja sama zaś dodatkowo cieszę się, że nagroda jego imienia po raz pierwszy trafiła do rąk kobiety" – mówiła Katarzyna Herbert, wdowa po poecie i założycielka fundacji jego imienia.

Laureata Nagrody wskazało międzynarodowe jury, w skład którego weszli poeci, eseiści, tłumacze i wydawcy: Jurij Andruchowycz (Ukraina), Edward Hirsch (USA), Michael Krueger (Niemcy), Mercedes Monmany (Hiszpania) oraz Tomasz Różycki (Polska).

"Wiersze Nuali Ni Dhomhnaill oddziałują na czytelnika dzięki gęstości obrazowania, odwadze myślenia, rozległości skojarzeń, czystości brzmienia. Ni Dhomhnaill mogłaby odnieść sukces posługując się angielskim, świadomie jednak wybrała język mniejszości, gaelicki – prawdziwy język Irlandii, któremu dziś zagraża zniknięcie. Taki pełen determinacji gest twórcy zasługuje na szacunek i najwyższe wyróżnienia. Ni Dhomhnaill jednocześnie walczy o prawo irlandzkich kobiet do twórczej ekspresji, do krytyki podporządkowanego mężczyznom życia społecznego ich kraju” – uzasadniał wybór Jurij Andruchowycz.

Nuala Ni Dhomhnaill odwiedzała Polskę parokrotnie, m.in. w 2011 r., kiedy była gościem na krakowskim Festiwalu Czesława Miłosza. Jej twórczość tłumaczy na język polski Jerzy Jarniewicz, który wybór swych przekładów umieścił w antologii "Sześć poetek irlandzkich" (Wrocław 2012).

Uroczystość wręczenia nagrody odbędzie się 10 maja 2018 w Teatrze Polskim w Warszawie.

Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to pierwsze tego typu wyróżnienie o światowym zasięgu wręczane w Polsce. Otrzymali ją: William Stanley Merwin, USA (2013), Charles Simic, USA (2014), Ryszard Krynicki, Polska (2015) i Lars Gustafsson, Szwecja (2016 oraz Breyten Breytenbach (RPA).