Budowanie świadomego społeczeństwa (także woparciu ogrupy, które dotąd były pomijane), znoszenie nierówności, szerzenie oświaty – to były według Żeromskiego główne zadania niepodległej Polski. On sam zaczął tworzyć jej podwaliny na długo, nim się pojawiła.
Ludzie Niepodległości / Dziennik Gazeta Prawna
Już wlatach 80. XIX w. pisał w„Dziennikach”: „Moim sumieniem jest ojczyzna. Temu pozostanę wierny”. Wychował się na romantykach, dla których słowo łączyło się zczynem, ina społecznikowskiej myśli Edwarda Abramowskiego. Finansowo wspierał robotników, otworzył ochronkę iszkołę itp. Wrażliwość na krzywdę zbliżyła go do organizacji socjalistycznych. Znienawidzona przez obecnych uczniów „Siłaczka” (1894 r.) to nie tylko historia biednej nauczycielki, ale odpowiedź na pytania ówczesnych młodych ludzi opotrzebę ideałów igotowość do ofiary. Łączył koncepcję narodu zautonomią regionów. Wniepodległej Polsce zaangażował się wdziałania plebiscytowe na Warmii iMazurach, zabiegał opolski Spisz, polskie Pomorze. Jego czytelnikami byli młodzi, nowa elita, która chciała budować państwo bez cynizmu. Według Żeromskiego, obawiającego się rewolucji, jedyną szansą odsunięcia jej widma były gruntowne reformy. To, co dla niego było koniecznością, dla krytyków było jednak utopią. Marzenia musiały ustąpić realiom, awyrazem rozczarowania stało się „Przedwiośnie”. Żeromski nie przestawał marzyć oideach, które połączą Polaków. Okazało się, że takich idei nie ma.

Zobacz, kto jeszcze znalazł się na naszej liście: