Słuchowiska - zapomniany gatunek

Ukazały się właśnie dwie wyjątkowe płyty ze słuchowiskami muzycznymi. Ich bohaterami są sowy i koń

Tradycja słuchowisk – czy też bajek muzycznych (nie tylko dla dzieci) – jest nad Wisłą bardzo bogata. Przed wojną, kiedy emitowano je w radiu, były nazywane teatrem wyobraźni. W okresie PRL dzieci wraz z rodzicami słuchały z płyt gramofonowych „Jasia i Małgosi” z muzyką Stefana Kisielewskiego, „Śpiącej królewny” z muzyką Mieczysława Janicza czy „Alicji w Krainie Czarów” Ryszarda Sielickiego, wieloletniego dyrektora artystycznego Polskich Nagrań, twórcy serii „Polish Jazz”.

Na szczęście dziś tradycja świetnych słuchowisk jest kontynuowana. Robotyczne słuchowisko muzyczne „Robot Czarek” przygotował w zeszłym roku Kamil Szuszkiewicz. Mateusz Wysocki ze swoim projektem Fisherle wydał „Cudownego konia księcia Witolda” z interpretacjami legend i podań karaimskich. Opartego na autorskim opowiadaniu „Szczupaka” wymyślił z kolei Bartek Kujawski, a trio Masecki/Lenar/Zrałek-Kossakowski przygotowało poświęcony polskiemu kompozytorowi „Fortepian Chopina”. Jedne mocno eksperymentują z muzyką, inne przypominają reportaż. Od niedawna w sprzedaży są dwa kolejne muzyczne projekty podchodzące pod ideę słuchowiska. To „Kopyta zła” według opowiadania Edgara Allana Poego Joanny Szumacher i Pawła Cieślaka oraz „Sowy Polski” Michała Szturomskiego.

Szturomski ma za sobą współpracę z Afro Kolektywem, Muchami, Nerwowymi Wakacjami. Trzy lata temu wydał epkę jako... SOvVA, a na jej okładce różne ptaki przyglądają się sowie właśnie. Temat chyba mocno wszedł mu pod skórę, bo bohaterami swojej najnowszej płyty uczynił pójdźkę, płomykówkę, puszczyka i włochatkę. Teksty przygotowane przez Stowarzyszenie Ochrony Sów czyta tu lektor Piotr Bujno. Dowiadujemy się z nich m.in., że „wbrew ogólnym mniemaniom sowy widzą również w dzień”, że puchacz „na głowie ma tak zwane fałszywe uszy”, a „głos godowy samca to przeciągłe nawoływanie, które przez ludzi często odbierane jest jako »póóójdź«, stąd też jej nazwa”, albo „głos godowy samca uszatki jest bardzo cichy i niewprawiony słuchacz może w terenie go nie wychwycić. Odzywa się krótkim, niskim »huuu«”.

Szturomski dokłada do tego elektroniczne dźwięki, na ogół delikatne, ale nie unika też noise’u czy industrialu. Momentami przebijają się przez muzykę odgłosy lasu, ptaków. Są fragmenty, że dźwięki przejmują kontrolę. Trudno jednak określić ten album jako idealny dla poszukiwaczy elektronicznych dziwolągów. „Sowy Polski – podział gatunkowy” są raczej dla fanów nietypowych działań muzycznych, no i miłośników ptaków. Na uwagę zasługują ilustracje przygotowane do płyty przez Kasię Walentynowicz.

Joanna Szumacher i Paweł Cieślak na swoich „Kopytach zła” nawiązują do pierwszej opublikowanej noweli Edgara Allana Poe „Metzengerstein”. Szumacher mówi o niej w jednym z wywiadów: „To opowieść o przeznaczeniu. Że wszystko kończy się źle, a świat jest obojętny wobec tego, co się wokół nas dzieje. O tym, że pewnych rzeczy nie da się ominąć i w pewnym sensie jesteśmy na siebie skazani; o tym, że nikczemność i podłość są wszędzie. Ta opowieść zahacza mocno o manichejskie podejście do zła. Koń wie, że jest jego wcieleniem, ale nic z tą sytuacją nie może zrobić”.

Niewesołą opowieść artystka sztuk wizualnych i muzyczna eksperymentatorka wraz z Pawłem Cieślakiem, udzielającym się w alternatywnych projektach Fonovel, 19 Wiosen, Ben Zeen, Chwasty, ubierają w niełatwe dźwięki. Bawią się zapętleniami, eurodance’em, ambientem, dźwiękami analogowych klawiszy, klarnetu i głosem, przerabiając go w różny sposób. Cieślak powiedział: „Moje założenie było takie, by stworzyć coś barwnego, trochę nieprzewidywalnego, zderzającego teoretycznie nieprzystawalne do siebie elementy i zmuszającego do wnikliwego śledzenia toku zdarzeń słowno-dźwiękowych”. Wyszedł z tego trudny kolaż, na pewno lepiej się go wchłonie po przeczytaniu „Metzengerstein” Poego.

Wraz z „Sowami Polski” „Kopyta zła” solidnie poszerzają jednak bogatą polską półkę z podpisem słuchowiska. Oby jeszcze długo pęczniała.