„Fake News” - mit czy realne zagrożenie?

Zabierałem się do tej książki jak pies do jeża. Dlaczego? Bo nie od dziś uważam, że zjawisko fake newsów to jest największy fake news naszych czasów.

Kiedy w latach 90. nasza gospodarka była poddawana terapii szokowej, zaś majątek wyprzedawano na zasadzie „jest wart tyle, ile ktoś zechce za niego zapłacić”, to nikt nie mówił o fake newsach. Następne lata, zwłaszcza po krachu 2008 r., nieraz pokazały, jak wiele neoliberalnych dogmatów (prywatne zawsze lepsze od państwowego; im niższe podatki, tym lepiej dla gospodarki etc.) okazało się mrzonkami. A jednak nikt nie bił na alarm i nie zawodził, że jesteśmy karmieni fałszywą propagandą. Albo gdy w 2003 r. największe mocarstwo świata zaatakowało suwerenny kraj, twierdząc, że ów posiada broń masowej zagłady zdolną zniszczyć pół „wolnego świata”, a szef dyplomacji tego mocarstwa machał na forum ONZ fiolką, która miała zawierać próbkę tejże śmiercionośnej broni. Czy nie były to fake newsy? A czy ktoś to tak nazywał?

Przykłady można mnożyć. Chodzi mi o to, że pojęcie fake newsa dziwnym sposobem zrodziło się wtedy, gdy przeróżne pół-, ćwierć- albo i „mniejprawdy” pojawiające się w przestrzeni publicznej zaczęły uderzać w interesy uprzywilejowanych grup. Wtedy stały się problemem. Plagą, z którą trzeba walczyć, i to przy użyciu wszelkich możliwych metod. Dlatego nie lubię koncepcji fake newsa. Właśnie za tę hipokryzję wszytą w sam środek sensu tego popularnego hasełka.

Od razu powiem: książka Sandera van der Lindena nie zmieniła mojego nastawienia do fake newsów. Nie czuję się przekonany do konieczności walki. Nie podzielam też obaw autora co do skali i niebezpieczeństwa zjawiska. Nawet jego środki zaradcze i propozycje dotyczące uodpornienia wydają mi się szemrane albo banalne. Sama szczepionkowa analogia też jest tak do bólu przewidywalna i nieznośnie dydaktyczna, że nie sądzę, by była władna zbudować u kogokolwiek jakąkolwiek odporność na fałszywe informacje.

„Fake News” (mówię o książce) jest typowym przykładem literatury, której kompletnie brak przewrotności myślenia. To wyraz – coraz większej – bezradności głównego nurtu opinii publicznej wobec autentycznego zjawiska utraty władzy nad polityką i debatą publiczną. Bezradność ta zmienia się we wściekłość na rzeczywistość i na widzenie problemów (i fake newsów) wszędzie wokoło, ale nie u samych siebie. ©Ⓟ